Saturday, December 13, 2008

Ηλιας του 16ου.Παραβατικότητα,μικρομεσαιοι,αστυνομικοί


Ολη η Ελλάδα έχει δει τον Ηλία του 16ου καμιά δεκαρία φορές, στην αριστουργηματική πρώτη έκδοση.
Θα αναλύσουμε γιατί η ταινία αυτή,ενω σε μια πρώτη ανάγνωση είναι μια τρομερή φαρσοκωμωδία ,ανεπανάληπτων πρωταγωνιστών ,αν την κοιτάξουμε πιο προσεκτικά ,θα δούμε μια ριζική ,οξεία ματία πάνω στα φαινόμενα που μας απασχολούν
Πως αναπτύσεται η παραβατικότητα;
Τι είναι οι εκάστοτε μεσαίοι;
Τι ρόλο παίζει η καταστολή;
Το στόρυ σε όλους γνωστό
Η φτώχεια της μετεμφυλιακής Ελλάδας,του Καραμανή του 60,οδηγεί δυο πεινασμένους (κυριολεκτικά) στην κλοπή κοσμημάτων που φυλάσσονται στην μπότα ενός τοκογλύφου.Τα κοσμήματα είναι το ενέχυρο μιας χαρτοπαικτικής συναλλαγής.
Ο Χατζηχρήστος μεταμφιεσμένος ως αστυνομικός,καλείται να διαλευκάνει μια υποτιθέμενη κλοπή,για την οποία ξέρει τους πραγματικούς ενόχους,και μέσα από τις συμπτώσεις ,απελευθερώνει τον συνένοχο του Βεγγο του απο την σίγουρη καταδίκη.
Ας ξεχάσουμε την πηγαία κωμική διάσταση και ας δούμε τους αρχετυπικούς χαρακτήρες
Οι πεινασμένοι άνεργοι Χατζηχρήστος Βέγγος
Ο συνένοχος καφετζής Ξενίδης
Ο τοκογλύφος Παπαγιαννόπουλος
Ο μικροκλέφτης Τζανετάκος
Οι μεσοαστοί που δεν πληρώνουν την υπηρέτρια Γεωργούλη,και την κατηγορούν άδικα.
Και ο αστυνομικός που εποπτεύει την τελική διελεύκανση.
Η οξεία ριζική οπτική της ταινίας έγκειται στην καταπληκτική ενάργεια που διαπλέκονται οι θεμελιώδεις κοινωνικές σχέσεις.Με ένα απροσδόκητο τρόπο,οι σύγχρονες τάξεις,το κράτος,οι μηχανισμοί,οι ιδεολογικές αναφορές αναδύονται με ένα σύγχρονο τρόπο.Η σκηνοθετική ματιά είναι αποκαλυπτική
Στα μάτια μας οι ποινικοί παραβάτες είναι δικαιολογημένοι,συμπαθητικοί,δικοί μας.Η πείνα τους αφοπλιστική ,δίχως μελό,γίνεται κινητήρια δύναμη μιας κλοπής για την οποία δεν έχουμε καν ενστάσεις είμαστε συνένοχοι θεατές.
Το ποιον θα κλέψουν είναι κλειδί.
Τον τοκογλύφο, τον μίζερο αλλά και διαπλεκόμενο με την αστυνομία.Μήπως πενήντα χρόνια μετά ο τύπος αυτός είναι οι τράπεζες;
Από την άλλη οι χαρτοπαίκτες αστοί.Ας μην ξαχναμε η ταινία είναι του 60.Ποιοι παίζουν χαρτιά τότε ;Ουτέ καν οι μεσοαστοί.
Κι’όμως οι χαρτοπαίκτες ,δεν διστάζουν να κατηγορήσουν άδικα την μοναδική παραγωγικά εργαζόμενη,την ηπηρέτρια Γεργούλη.Η ιδεατή απεικόνηση της παραγωγικής μισθωτής εργασίας,που όχι χάνει τα μεροκάματα της,αλλά υφίσταται και την άδικη κατηγορία..
Σε ένα αναπανάληπτο φλερτ,ο μικροπαραβάτης Χατζηχρήστος, καλοκοιτάζει την εργαζόμενη Γεωργούλη η οποία τον επιδοκιμάζει.Η μικροπαραβατικότητα στην αέναη συμφιλίωση της με την κακοπληρωμένη εργασία.
Η αστυνομία το κράτος εμφανιζονται με πολλαπλούς τρόπους.
Κατ’αρχας το αστυνομικό τμήμα είναι ο τόπος της λύσης της παρεξήγησης.Οι φωτογραφίες των συμβόλων της εξουσίας ,των βασιλέων της εποχής δεσπόζουν στο κινηματογραφικό κάδρο.Η αστυνομική εξουσία όμως έχει μια διττή οξύμωρη παρουσία.Ως πραγματικός αστυνομικός διευθυντής ,αλλά και ως συμβολικός αστυνόμος Χατζηχρήστος Ηλίας ,με μόνο στοιχείο παρουσίας την στολή του.
Στην μετεμφυλιακή Ελλάδα η αστυνομία είναι το παν.Είναι παντού.Αρα η σκηνοθετικη επιλογή,δεν είναι αυθαίρετη,λύνει το δράμα εκεί που το πραγματικό δράμα διεξάγεται,στην αστυνομία.
Οι δε χαρτοπαίκτες,αντιπαθείς,άχρωμοι,με αμφίβολη ακεραιότητα,σε συναλλαγή με την τοκογλυφία.
Τι παραπάνω διαμοιβευεται στην σημερινή συγκυριά;
Οχι και πιο πολλά.
Μια παραβατικότητα που μας μπερδεύει,με τα πως και τα γιατί της.ΟΚ όλοι την καταδικάζουν ,αλλά όλοι κατα βάθος ξερουν ότι δεν είναι ξεκάθαρη.
Μια οικονομική κατάσταση χρεών που αντι να σωρεύονται στα κιτάπια του Παπαγαιανόπουλου,εγγραφονται στα PC των τραπεζών.
Και τα χρέη όλοι καταλαβαίνουν ,πως στον πυρήνα τους είναι χρέη δημιουργημένα από μια οικονομία μπλόφας,συναλλαγές μιας ανήθικης ραστώνης μακρυά από την παραγωγή.Οι χαρτοπαίκτες δημιουργούν το αρχικό κεφάλαιο που οδεύει στην τράπεζα αρβύλα.Και μέσα στην δίνη τους μπλεκουν τους εργαζόμενους που συμβολίζονται στην ποδιά κουζίνας ,τις κοτδίδες της διαμαρτυρόμενης Γεωργούλη.
Θα αναρωτηθούμε που είναι η αντιστοιχία με το νεκρό κορμί του δεκαπενταχρονου Αλέξανδρου.
Αυτό έχει απωθηθεί στην ταινία,γιατί είναι το ταμπού του ιστορικού χρόνου της ταινίας.Δέκα χρόνια μετά τον εμφύλιο η Ελληνική κοινωνία,έχει κλάψει για δεκάδες Αλέξανδρους,τόσους που αδυνατεί να δει έστω και ως ρόλο.Ετσι το πτωμα του δεκαπενταχρονου η ταινία το απωθεί,γιατί απλά οι θεατές της εποχής της ταινίας ,το γνωρίζουν ,το ζουν ως τραύμα.
Στην ταινία ο Ηλίας,με την οξύνοια του σώζει τους πάντες.
Αποκαθιστά την αδικία λύνοντας το μυστήριο των κοσμημάτων,αθωωνει οριστικά την Γεωργούλη,αλλά το κυριώτερο στην μαγική τελευταία σκηνή,με μια λυτρωτική ίσως τελετουργική βία προς το alter ego του Βέγγο,δραπετεύουν εκτός του τόπου του δράματος,εκτός της κρατικής εξουσίας,σε ένα μέλλον γεμάτο αισιοδοξία.
Ακούμε,διαβάζουμε πολλά.
Αραγε θα υπάρξει σήμερα εκείνος ο σημερινός συλλογικός Ηλίας,που λύσει το σημερινό μας δράμα.
Ας ελπίσουμε

13 comments:

Greek Rider said...

Μια ερώτηση θα μπορούσε να είναι τι έχουμε απωθήσει σήμερα.

Left Liberal Synthesis said...

GR
Θα συνειδοτηποιήσουμε αργότερα.Και ίσως δε θα είναι κάτι από ότι νομίζουμε.Αβυσσος το συλλογικό ασυνειδητο.....

Left Liberal Synthesis said...
This comment has been removed by the author.
Spyros Vlahos said...

Greek Rider,
έχουμε, πιθανόν, απωθήσει το προφανές από τη ζωή μας : ο κόσμος φτωχαίνει κι οι τράπεζες αυξάνουν τα επιτόκια.
Την απλή (ιστορική) ερώτηση "πώς καταντήσαμε έτσι και ποιος ευθύνεται" την έχουμε ρίξει στη δίνη της καθημερινής κατανάλωσης.
Προτείνω το έργο Zeitgeist (Addendum) που μιλάει για το τι είναι το χρήμα και σε τι (τραπεζική) μπλόφα ζούμε σήμερα.

Left Liberal Synthesis,
η ανάλυσή σου ήταν απαράμιλλη και οξυδερκέστατη.

OnWine said...

Θα σου συνιστούσα να αναλύσεις καλύτερα το -πολύ αντιπροσωπευτικότερο των σημερινών τεκταινομένων- "Το ξύλο βγήκε απ τον Παράδεισο"...

Επίσης, σου συνιστώ να ...παρατηρήσεις τους άδοντες το "Απονη ζωή, μας πέταξες στου δρόμου την άκρη, μα αδίκησες" είτε στις ταινίες είτε στην ...πράξη... τα Cohiba καπνίζουν... σύννεφο...

Φίλε LLS, γιατί πάντα προσπαθείς να βγάλεις απ τη μύγα ξύγκι... δεν βγαίνει, γαμώτο (μέχρι και ...πτώμα 15χρονου που δεν είχε περιλαμβάνεις στην ανάλυση!)... μιά κωμωδία ήταν, χωρίς άλλη σκέψη εκτός από την ..."κονόμα" των συντελεστών της... μην δίνεις σημασία που δεν έχει στον ελληνικό κινηματογράφο εκ των υστέρων... μόνο σαν ανάμνηση της τότε αθλιότητας (με σημαντικές εξαιρέσεις, βέβαια) μπορείς να τον δεις, ώστε να συγκρίνεις έτσι, με μιά ματιά, (χωρίς αναφορές σε ...μέσο εισόδημα, παραγωγικότητα, κλπ) πόσο καλύτερα είμαστε σήμερα...

Αλλά... τι λέω... αυτό δεν συμφέρει...

Left Liberal Synthesis said...

spyro
Μικρη ανταπόδωση,καιίσως λιγώτερο ποιητικη από όσα παίρνουμε απο την Humanotherapy

Left Liberal Synthesis said...

σχολιαστη
Νομίζω ότι ταυτίζεις την πολιτική με το μεγαλοπρεπές ρητορικό πολιτικό σχήμα.
Πολιτική ταινία δεν είναι μόνο ο Θίασος...κατα την ταπεινή μου γνώμη που προφανώς δεν υποχρεούσαι σε συμφωνία.
Αν ήξερες πόση πολιτική με Π ,κρύβεται κάτω από ευτελές αυτονόητο της καθημερινότητας

OnWine said...

Αλλα λόγια να αγαπιώμαστε...

Left Liberal Synthesis said...

sxoliasti
Αναφέρομαι με σαφήνεια στην ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ διάσταση των χαρακτήρων και των ιδεολογικών συνειρμών,και όχι στη καθεαυτή κατάσταση.
Και στην τέχνη όσο ταπεινή και να είναι,το τι ακριβώς κάνει θέλει σκέφτεται ο δημιουργός ΔΕΝ εχει και μεγάλη σημασία.
Σημασία έχει τι βλέπω εγώ ο θεατής,αναγνώστης κλπ.
Δες αυτή την διάσταση και τότε είμαι σίγουρος οτι παρα τα άλλα λόγια κάπου αγαπιωμαστε

aerostatik said...

ξέχασες να αναλύσεις τον ξάδερφο της υπηρέτριας που ήρθε από το χωριό...

Left Liberal Synthesis said...

aerostatic
Προφανως το ξέχασα,κι'΄ομως είναι τοσο απλό και σημερινό
Ποιος (ποια) κραδαίνει μια μαγκούρα,για να διαφύλάξει την τιμή της εργατικής τάξης,και μάλλον δεν βλέπει τι γίνεται γύρω του (της;)

ο δείμος του πολίτη said...

Πάντως σε καμία περίπτωση ακόμα δεν μπορούμε να μεταφράσουμε πλήρως την οργή και τα αίτια των αντιδράσεων.

Left Liberal Synthesis said...

Δειμο
Αλοιμονο ολα παιζονται ακόμα