Ηλιας του 16ου.Παραβατικότητα,μικρομεσαιοι,αστυνομικοί

Ολη η Ελλάδα έχει δει τον Ηλία του 16ου καμιά δεκαρία φορές, στην αριστουργηματική πρώτη έκδοση.
Θα αναλύσουμε γιατί η ταινία αυτή,ενω σε μια πρώτη ανάγνωση είναι μια τρομερή φαρσοκωμωδία ,ανεπανάληπτων πρωταγωνιστών ,αν την κοιτάξουμε πιο προσεκτικά ,θα δούμε μια ριζική ,οξεία ματία πάνω στα φαινόμενα που μας απασχολούν
Πως αναπτύσεται η παραβατικότητα;
Τι είναι οι εκάστοτε μεσαίοι;
Τι ρόλο παίζει η καταστολή;
Το στόρυ σε όλους γνωστό
Η φτώχεια της μετεμφυλιακής Ελλάδας,του Καραμανή του 60,οδηγεί δυο πεινασμένους (κυριολεκτικά) στην κλοπή κοσμημάτων που φυλάσσονται στην μπότα ενός τοκογλύφου.Τα κοσμήματα είναι το ενέχυρο μιας χαρτοπαικτικής συναλλαγής.
Ο Χατζηχρήστος μεταμφιεσμένος ως αστυνομικός,καλείται να διαλευκάνει μια υποτιθέμενη κλοπή,για την οποία ξέρει τους πραγματικούς ενόχους,και μέσα από τις συμπτώσεις ,απελευθερώνει τον συνένοχο του Βεγγο του απο την σίγουρη καταδίκη.
Ας ξεχάσουμε την πηγαία κωμική διάσταση και ας δούμε τους αρχετυπικούς χαρακτήρες
Οι πεινασμένοι άνεργοι Χατζηχρήστος Βέγγος
Ο συνένοχος καφετζής Ξενίδης
Ο τοκογλύφος Παπαγιαννόπουλος
Ο μικροκλέφτης Τζανετάκος
Οι μεσοαστοί που δεν πληρώνουν την υπηρέτρια Γεωργούλη,και την κατηγορούν άδικα.
Και ο αστυνομικός που εποπτεύει την τελική διελεύκανση.
Η οξεία ριζική οπτική της ταινίας έγκειται στην καταπληκτική ενάργεια που διαπλέκονται οι θεμελιώδεις κοινωνικές σχέσεις.Με ένα απροσδόκητο τρόπο,οι σύγχρονες τάξεις,το κράτος,οι μηχανισμοί,οι ιδεολογικές αναφορές αναδύονται με ένα σύγχρονο τρόπο.Η σκηνοθετική ματιά είναι αποκαλυπτική
Στα μάτια μας οι ποινικοί παραβάτες είναι δικαιολογημένοι,συμπαθητικοί,δικοί μας.Η πείνα τους αφοπλιστική ,δίχως μελό,γίνεται κινητήρια δύναμη μιας κλοπής για την οποία δεν έχουμε καν ενστάσεις είμαστε συνένοχοι θεατές.
Το ποιον θα κλέψουν είναι κλειδί.
Τον τοκογλύφο, τον μίζερο αλλά και διαπλεκόμενο με την αστυνομία.Μήπως πενήντα χρόνια μετά ο τύπος αυτός είναι οι τράπεζες;
Από την άλλη οι χαρτοπαίκτες αστοί.Ας μην ξαχναμε η ταινία είναι του 60.Ποιοι παίζουν χαρτιά τότε ;Ουτέ καν οι μεσοαστοί.
Κι’όμως οι χαρτοπαίκτες ,δεν διστάζουν να κατηγορήσουν άδικα την μοναδική παραγωγικά εργαζόμενη,την ηπηρέτρια Γεργούλη.Η ιδεατή απεικόνηση της παραγωγικής μισθωτής εργασίας,που όχι χάνει τα μεροκάματα της,αλλά υφίσταται και την άδικη κατηγορία..
Σε ένα αναπανάληπτο φλερτ,ο μικροπαραβάτης Χατζηχρήστος, καλοκοιτάζει την εργαζόμενη Γεωργούλη η οποία τον επιδοκιμάζει.Η μικροπαραβατικότητα στην αέναη συμφιλίωση της με την κακοπληρωμένη εργασία.
Η αστυνομία το κράτος εμφανιζονται με πολλαπλούς τρόπους.
Κατ’αρχας το αστυνομικό τμήμα είναι ο τόπος της λύσης της παρεξήγησης.Οι φωτογραφίες των συμβόλων της εξουσίας ,των βασιλέων της εποχής δεσπόζουν στο κινηματογραφικό κάδρο.Η αστυνομική εξουσία όμως έχει μια διττή οξύμωρη παρουσία.Ως πραγματικός αστυνομικός διευθυντής ,αλλά και ως συμβολικός αστυνόμος Χατζηχρήστος Ηλίας ,με μόνο στοιχείο παρουσίας την στολή του.
Στην μετεμφυλιακή Ελλάδα η αστυνομία είναι το παν.Είναι παντού.Αρα η σκηνοθετικη επιλογή,δεν είναι αυθαίρετη,λύνει το δράμα εκεί που το πραγματικό δράμα διεξάγεται,στην αστυνομία.
Οι δε χαρτοπαίκτες,αντιπαθείς,άχρωμοι,με αμφίβολη ακεραιότητα,σε συναλλαγή με την τοκογλυφία.
Τι παραπάνω διαμοιβευεται στην σημερινή συγκυριά;
Οχι και πιο πολλά.
Μια παραβατικότητα που μας μπερδεύει,με τα πως και τα γιατί της.ΟΚ όλοι την καταδικάζουν ,αλλά όλοι κατα βάθος ξερουν ότι δεν είναι ξεκάθαρη.
Μια οικονομική κατάσταση χρεών που αντι να σωρεύονται στα κιτάπια του Παπαγαιανόπουλου,εγγραφονται στα PC των τραπεζών.
Και τα χρέη όλοι καταλαβαίνουν ,πως στον πυρήνα τους είναι χρέη δημιουργημένα από μια οικονομία μπλόφας,συναλλαγές μιας ανήθικης ραστώνης μακρυά από την παραγωγή.Οι χαρτοπαίκτες δημιουργούν το αρχικό κεφάλαιο που οδεύει στην τράπεζα αρβύλα.Και μέσα στην δίνη τους μπλεκουν τους εργαζόμενους που συμβολίζονται στην ποδιά κουζίνας ,τις κοτδίδες της διαμαρτυρόμενης Γεωργούλη.
Θα αναρωτηθούμε που είναι η αντιστοιχία με το νεκρό κορμί του δεκαπενταχρονου Αλέξανδρου.
Αυτό έχει απωθηθεί στην ταινία,γιατί είναι το ταμπού του ιστορικού χρόνου της ταινίας.Δέκα χρόνια μετά τον εμφύλιο η Ελληνική κοινωνία,έχει κλάψει για δεκάδες Αλέξανδρους,τόσους που αδυνατεί να δει έστω και ως ρόλο.Ετσι το πτωμα του δεκαπενταχρονου η ταινία το απωθεί,γιατί απλά οι θεατές της εποχής της ταινίας ,το γνωρίζουν ,το ζουν ως τραύμα.
Στην ταινία ο Ηλίας,με την οξύνοια του σώζει τους πάντες.
Αποκαθιστά την αδικία λύνοντας το μυστήριο των κοσμημάτων,αθωωνει οριστικά την Γεωργούλη,αλλά το κυριώτερο στην μαγική τελευταία σκηνή,με μια λυτρωτική ίσως τελετουργική βία προς το alter ego του Βέγγο,δραπετεύουν εκτός του τόπου του δράματος,εκτός της κρατικής εξουσίας,σε ένα μέλλον γεμάτο αισιοδοξία.
Ακούμε,διαβάζουμε πολλά.
Αραγε θα υπάρξει σήμερα εκείνος ο σημερινός συλλογικός Ηλίας,που λύσει το σημερινό μας δράμα.
Ας ελπίσουμε