Η θεωρητική "ένταση" μεταξύ Μαρξιστικής Αριστεράς και Φιλελευθερισμού.Μέρος 1ο

Στην Humanite της 30/6/08 ,δημοσιέυθηκε μια συλλογή κειμένων για τις σχέσεις του Φιλελευθερισμού με την Αριστερά
Ηδη δημοσιεύσαμε το κέιμενο του Inerrarity στο e-left
Για λόγους ισοτιμίας δημοσιεύουμε την συνέντευξη του Ιταλού Μαρξιστή φιλόσοφου Domenico Losurdo στον Laurent Being

-Η αναφορά στον φιλελευθερισμό είναι, ή θα πρέπει να είναι,τελικά, η δομική διάσπαση της γαλλικής και της ευρωπαϊκής Αριστεράς;

Domenico Losurdo. Το 1948, η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου είχε συνταχθεί από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) για την αναγνώριση των οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων (δικαίωμα στην εκπαίδευση, το δικαίωμα να επιλέγει ελεύθερα το επάγγελμά του και την προστασία κατά της ανεργίας, κ.λπ.) .. Αυτό που βλέπουμε τώρα, κυρίως στην Ευρώπη, είναι ακριβώς τη διάλυση των συγκεκριμένων επιτευγμάτων των εν λόγω δικαιωμάτων (κοινωνική ασφάλιση, συνταξιοδοτικά συστήματα διαίρεσης, κ.λπ.) .. Τούτο συνοδεύεται και από τη διάλυση την άρνηση, στη θεωρία, αυτής καθ’εαυτής της αξίας των εν λόγω δικαιωμάτων. Αυτό το διπλό φαινόμενο μπορεί να χαρακτηριστεί ως η νεο-φιλελεύθερη αντεεπανάσταση. Προκειμένου να ανταποκριθεί αποτελεσματικά, μου φαίνεται απαραίτητο να τεθούν τα πράγματα σε μια ιστορική προοπτική. Αυτό βοηθά να κατανοήσουμε ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν έχουν αναπτυχθεί στο πλαίσιο μιας εσωτερικής δυναμικής του φιλελευθερισμού, που θα είχε προλάβει, για λόγους συγκυρίας, να αναπτύξει στην οικονομική σφαίρα την λογική των πολιτικών δικαιωμάτων τα οποία είχε καταφέρει να επιβάλει στην πολιτική σφαίρα κατά των διαφόρων συντηρητισμών , κυρίως κατά του θρησκευτικού συντηρητισμού. Αυτή η γραμμική αντίληψη της ιστορίας είναι απολύτως ψευδής. Στην πραγματικότητα, ο φιλελευθερισμός, πέρα από την ποικιλία των ευαισθησιών, έχει την τάση να αξιοποιήσει ως πολιτική πίστωση τον αγώνα για τα δικαιώματα που έδωσε η αστική τάξη κουρασμένα μετά τον πόλεμο,, στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου. Στη δεκαετία του 1970, Friedrich A. Hayek, ο πολιτικός εμπνευστής της οικονομικής πολιτικής «Ρήγκαν» , μίλησε για τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα ως ολέθρια εφεύρεση της Ρωσικής μπολσεβίκικης επανάστασης. Δεν πίστευε καν στην διερώτηση της συμβατότητας ή μη των εν λόγω δικαιωμάτων θεωρόντας την άστοχη σε σχέση χρηματοδοτική ικανότητα του κράτους. Αντιθέτως αντιτάχθηκε στην συζήτηση για τα δικαιώματα που σχετίζονται με την εθνικότητα ,αμφισβητώντας την ίδια την νομιμοποιητική της βάση. Σήμερα, βλέπουμε τον θρίαμβο του διανοητικό έργου του Hayek , αλλά σε ένα πλαίσιο όπου δεν υπάρχει πλέον η πρόκληση του σοσιαλιστικού κόσμου. Αυτό δεν συνεπάγεται την ανάγκη να μειωθούν οι κοινωνικές φιλοδοξίες. Τουναντίον!

-Ο φιλελευθερισμός υπερασπίζεται την ελευθερία;

Domenico Losurdo. Οι ιδρυτές του τρέχοντος ρεύματος του φιλελευθερισμού δικαιολογούσαν την δουλεία. Ο αγγλος φιλόσοφος Λοκ ήταν ακόμη προσωπικά ως μέτοχος εταιρείας που ασκούσε δουλεμπόριο. Αν πάρουμε τις δύο χώρες πιο αντιπροσωπευτικές της φιλελεύθερης παράδοσης, ήτοι την Αγγλία και τις ΗΠΑ, θα δούμε ότι αυτά είναι επίσης οι χώρες που συμμετέχουν ενεργά στην ιστορική τραγωδία της μαύρης σκλαβιάς. Οι ΗΠΑ έχουν καταργήσει τη δουλεία των μαύρων το 1865. Ακόμα και μετά, οι μαύροι δεν έχουν απολάβει την ελευθερία. Μόνο μετά το μισό του εικοστού αιώνα απέκτησαν πολιτικά δικαιώματα.
Η υπερνίκηση των φυλετικών διακρίσεων, των διακρίσεων εις βάρος των γυναικών ή των γενικών διακρίσεων δεν είναι ο καρπός του φιλελευθερισμού, είναι αντίθετα προς ό,τι υποστηρίζεται, έστω και αν αυτά τα επιτεύγματα είναι εύθραυστα και ελλιπή, οι μεγάλοι λαικοί αγώνες του σοσιαλιστικού και κομμουνιστικού κίνηματος.

-Ο φιλελευθερισμός μπορεί να διεκδικήσει οποιαδήποτε δική του συμβολή στην πολιτική δημοκρατία;

Domenico Losurdo. Μπορεί να αναγνωρίσουμε στον φιλελευθερισμό, ότι ο Μοντεσκιέ, είχε το προνόμιο να θέσει το ζήτημα του περιορισμού και της διάκρισης των εξουσιών. Ο ιστορικός Μαρξισμός , ο οποίος έχει ασχοληθεί συχνά με το ζήτημα, προτίμησε να αναφερθεί ξεκάθαρα την πλήρη εξαφάνιση του κράτους. Ο εγκλωβισμός σε αυτό το ουτοπικό ιδεώδες ήρθε να επιδεινώσει τα προβλήματα στα πλαισια ενός σοσιαλιστικού δημοκρατικού κράτος. Αλλά δεν είναι ο φιλελευθερισμός που τυχόν μπορεί να ασκήσει κριτική στον Μαρξισμό σε αυτό το σημείο. Επειδή ο φιλελευθερισμός είναι πραγματικά πολύ ασαφής. Αφενός, ισχυρίζεται πράγματι περιορισμό των εξουσιών, αλλά από την άλλη, γιορτάζει την απόλυτη εξουσία επί των δούλων των λαών των αποικιών. Ο John Stuart Mill, που θεωρείται ως ένα από τα πιο προοδευτικά φιλελεύθερα πνέυματα , εκτιμούσε τη στιγμή που κάποιες "μικρώτερης σημασίας φυλές" - ο όρος που χρησιμοποιεί - είναι αναγκασμένες να έχουν "απόλυτη υπακοή" στους άρχοντες της Δύσης. Πάντως δεν είναι ο φιλελευθερισμός αυτό που η ,σε κρίση, αριστερά πρέπει να αναζητήσει για την οικοδόμηση μιας αντιολοκλορητικής συνείδησης. Τουναντίον μια τέτοια αναζήτηση , προσθέτει μόνο την σύγχυση. Αντιθέτως μια πραγματική συζήτηση πρέπει να ξεκινήσει σχετικά με τα ζήτηματα του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας. Λαμβάνοντας υπόψη το αυξανόμενο βάρος του χρήματος και πλούτου στις εκλογές στις ΗΠΑ, ο Arthur Schlesinger Jr, διακεκριμένος ιστορικός αμερικανική, την αίσθηση ότι βλέπουμε είναι η επαναφορά των θεμελιωδών διακρίσεων.

Πως θα αποφευχθεί αυτή η παλινδρόμηση και απώλεια των πολιτικών δικαιωμάτων που έχουν ήδη αποκτηθεί; Το αποφασιστικό ερώτημα είναι τι περιεχόμενο θέλει να δώσει η δημοκρατία στα δικαιώματα αυτά: Θα έχουμε μια απλή σώρευση αυθορμήτων σχέσεων στην κοινωνία, και ιδιαίτερα στην επιχείρηση, αλλά και μεταξύ των εθνών; Ή μήπως είναι η διαδικασία της πολιτικής ανακατάκτησης των δικαιωμάτων και ανάπτυξή τους μέσω των κοινωνικών αγώνων;

-Αλλά όταν η αριστερά θέτει το ζήτημα της δημοκρατίας από την άποψη της κοινωνικής δημοκρατίας συχνα κατηγορείται για προστατευτισμό. Από το σημείο αυτό το να κατηγορηθείς για εθνικισμό, υπάρχει μόνο ένα βήμα, και πολλές φορές η συζήτηση αυτή έγινε ελαφρά τη καρδία όσον αφορά τη Ευρώπη…

Domenico Losurdo. Ένα πράγμα είναι η υπερασπιση της ταυτότητας ή της εθνικής αξιοπρέπειας, άλλο ο σοβινισμός. Υπάρχει μία τάση να κάνω μια σύγχυση μεταξύ των δύο. Η διάκριση φαίνεται πολύ απλό: από τη μία πλευρά, έχουμε μια αυθεντικά κοσμοπολίτικη στάση από την άλλη, μια θέση αποκλεισμού. Η επιβεβαίωση της αξιοπρέπειας του γαλλικού έθνους, ή του αμερικανικου ή του ιταλικού είναι απολύτως συμβατή με την επιβεβαίωση της αξιοπρέπειας κάθε άλλου έθνους, όλων των ανθρώπων. Αντιθέτως, όταν ο πρόεδρος Μπους υποστηρίζει ότι οι ΗΠΑ είναι το ευλογημένο έθνος από το Θεό «να κρίνει τον κόσμο», αυτή η στάση δεν είναι αυθεντικά κοσμοπολίτικη. Αρκεί μια άλλη χώρα να διατυπώσει τον ίδιο ισχυρισμό και θα έχουμε την αντιπαράθεση. Σήμερα, σοβινιστική είναι κατ 'εξοχήν οι ΗΠΑ, οι οποίες μας προέκυψαν ως ήρωες του φιλελευθερισμού. Και η Ευρωπαϊκή Ένωση, με τον τρόπο που συμπεριφέρεται έναντι των ΗΠΑ, αναπαράγει η στάση τους "του ευλογημένου από τον Θεό έθνους," στις σχέσεις της με τις χώρες του Τρίτου Κόσμου. Ο Λένιν είχε πολύ σαφώς εξήγησει τη σχέση μεταξύ ιμπεριαλισμού, εθνικισμού και ρατσισμού. Ένας από τους ορισμούς του ιμπεριαλισμού είναι η εξής: "ιμπεριαλισμός είναι το κίνημα μιας μικρής ομάδας των επιλεγμένων εθνών" να μονοπωλήσουν για τον εαυτό τους το δικαίωμα να σχηματίζουν εθνικά και κυρίαρχα κράτη, με άλλα λόγια να αποκλείσουν το ίδιο δικαίωμα από άλλους ανθρώπους που θεωρούνται κατώτεροι. Ο αγώνας για την ισότητα των εθνών είναι πάντα παρών. Και αυτό είναι ένας προοδευτικός αγώνας για λογαριασμό της ελευθερίας και της δημοκρατίας, που διεξάγεται εναντίον του καπιταλιστικού συστήματος και την φιλελεύθερης ιδεολογίας.


Ο Domenico Losurdo είναι ο συγγραφέας της «Αντι-ιστορίας του φιλελευθερισμού» που δεν έχει ακόμα μεταφραστεί στα γαλλικά, και έχει δημοσιεύσει στα Γαλλικά: «Gramsci, η μαρξιστική κριτική του φιλελευθερισμού. Publishing Syllepse, 2006.