Ο πόλεμος για ένα κέλυφος ή για την χρήση ενός κελύφους. Ένα κείμενο του Ν.Σεβαστάκη

Δημοσιεύθηκε στην Ελευθεροτυπία ένα κείμενο πολεμικής του Ν.Σεβαστάκη απέναντι σε συγκεκριμένους πολίτες που εκφέρουν δημόσιο λόγο. Για λόγους τακτ ο ΝΣ δεν ανέφερε παρά κωδικά τους αποδέκτες της κριτικής του ,αλλά αυτό περιέπλεξε τα πράγματα. Στην δικιά μου ανάγνωση διέκρινα τον Κανέλη (Athens Review) και Θεοδωρόπουλο (Εκεβι) τον Ψυχογιό αλλά δεν κατάλαβα τα άλλα υπονοούμενα.


Αγνοώ αν όλοι αυτοί επικοινωνούν μεταξύ τους, και κανείς από τους ανωτέρω δεν μου είναι και ιδιαίτερα συμπαθής. Ειδικά ο Κανέλης μου φαίνεται πως εξυπνακίζει τόσο κυνικά, που σε λίγο καιρό θα μπορεί να συμμετάσχει στο ΟΛΑ 10,όσο για τον ημιφασιστικό κλαυθμό του Ψυχογιού έχουμε αναφερθεί αναλόγως.

Ενώ ευχαρίστως θα προσυπέγραφα την δυσανεξία προς φορείς ενός άνευρου μεταρρυθμισμού μιας τεχνοκρατίας των μεταρρυθμίσεων, η κριτική του ΝΣ εγείρει τρία ζητήματα για τα οποία νομίζω ότι ο ίδιος αστοχεί.

Αυτά είναι

Η αρνητική σήμανση ιδεολογικών ρευμάτων που διαπερνούν εγκάρσια το πολιτικό τόξο και αναιρούν σε ένα βαθμό την γραμμική κατάταξη


Η εκχώρηση του φιλελευθερισμού


Η ασαφής θέση για τον λαϊκισμό

Στο κείμενο αναδύεται μια ταξινόμηση, σε μια προϋπολογισμένη γεωγραφία λόγων, ρευμάτων ιδεών, αντιλήψεων που είναι απόλυτα γραμμική. Ως όλα να λειτουργούν μόνο στον άξονα δεξιά αριστερά ο οποίος επικαθορίζει τα πάντα . Έτσι λοιπόν αφού κατά συνθήκη δημιουργείται μια ομάδα των «νέων φιλελευθέρων» αυτή τελικά κατατάσσεται στο κέντρο. Με τον τρόπο αυτό έμμεσα οποιαδήποτε υιοθέτηση ιδεών αντιλαικισμού αυτομάτως σε οδηγεί σε προκαθορισμένη θέση.

Αυτή όμως η γραμμικότητα δεν μπορεί να αποτυπώσει τα ρεύματα ιδεών και τις αλληλοδράσεις τους στην ιδεοκίνηση.Ακόμη και το ίδιο το γοητευτικό έργο του Σεβαστάκη δεν μπορεί να ταξινομηθεί με ευκολία σε ένα μόνο άξονα.

Στο πολύ ενδιαφέρον αυτό έργο έχουμε να κάνουμε με μια επανατοποθέτηση του «πνευματικού» κόσμου ως αίτημα εμπλουτισμού μιας αριστερής πολιτικής. Η επιχειρηματολογία αναπτύσσεται σε μια σειρά από κείμενα με αναφορές στον Nietzche στον μαθητή του Heidegger Patocka. Ο συγκερασμός φαινομενολογίας αριστεράς είναι ελκυστικός , αλλά και ριψοκίνδυνος ,πράγμα που και ο ίδιος άλλωστε παραδέχεται ,αλλά αυτομάτως αίρει την ίδια την φύση μιας γραμμικής ταξινόμησης .

Αν οι προαναφερθέντες είναι οι κεντρώοι φιλελεύθεροι, τότε ο Σεβαστάκης κατατάσσεται με την ομάδα σε οποιοδήποτε ρεύμα κριτικής της «αποπνευμάτωσης» του σύγχρονου κόσμου;


Δεν θα ήταν κάπως παραπλανητικό κάποιος να ομαδοποιήσει τους Ράμφο, Σεβεστάκη ,Ζουμπουλάκη και αφού τους συγκροτήσει τότε να ασκήσει μια πολεμική κατά ενός ρεύματος «πνευματικής ανάταξης»;

Προφανώς το γραμμικό ταξινομητικό σχήμα δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί με επάρκεια. Γιατί υπάρχουν δέσμες αξιών , πλοκές ιδεών, γεννήτριες γνωμών που διαπερνούν εγκάρσια τον άξονα και αυτό απαιτεί μια πιο σύνθετη ανάλυση και μια πιο δυναμική μη γραμμική ταξινόμηση.

Η εκχώρηση του φιλελευθερισμού σε μια ανύπαρκτη ομάδα, και η γενικευμένη αρνητική υποδήλωση του, μάλλον συσκοτίζει παρά διευκολύνει. Η συμβολική αποτύπωση προφανώς λειτούργησε ως κώδικας ευγένειας αλλά ταυτόχρονα οδήγησε σε μια «κατασκευή» με αυστηρή δομή περίπου ως συγκροτημένο κόμμα ,στο οποίο ελαφρά τη καρδία εκχωρείται και ο φιλελευθερισμός.

Βέβαια ως οξυδερκής και αναλυτικός ο Σεβαστάκης ταξινομεί νέο φιλελευθερισμό και νεοφιλευθερισμό και με ευθύτητα επιτίθεται στους κατά συνθήκη «νέους φιλελεύθερους»

Το πρόβλημα δεν είναι, ότι υπάρχει ένας επικυρίαρχος φιλελευθερισμός, αλλά ότι οι συντηρητικές κυρίαρχες ελιτ, έχουν ενσωματώσει θετικά ,έχουν οικειοποιηθεί στοιχεία ενός ιδεολογικού ρεύματος. Η αριστερά δεν μπορεί να είναι αντί-φιλευθερη αλλά να είναι μετά-φιλελευθερη (Wallerstein) ή υπερ-φιλελευθερη (Unger). Το ιδεολογικό ρεύμα δεν μπορεί να αξιολογηθεί ως συμπαγές πλέγμα θεωρίας πράξης αλλά ως «κέλυφος» ως «σκεύος» ιδεολογικής χρήσης συγκεκριμένων κοινωνικών σχηματισμών. Αντιλαμβάνεται κανείς αν ομοίως δει τον Marx ως συμπαγές ιστορικό μόρφωμα θεωρίας πράξης, τότε τα πάντα τελείωσαν στον Πολ Ποτ.

Αν ένα πράγμα δίδαξε η πρόσφατη κρίση είναι ακριβώς η χαλαρότητα σχέσεων πράξης και ιδεολογημάτων, η ολική αποδέσμευση των κυρίαρχων από οποιαδήποτε καταστατική ιδεολογική παρακαταθήκη. Το σφάλμα της αριστεράς να διαχειρίζεται την συγκυρία μέσω της εννοίας του «νέο φιλελευθερισμού» ως μονοσήμαντου ελλείποντος κράτους ,δεν επέτρεψε να αντιμετωπίσει την ακαριαία υιοθέτηση των πιο «αντι-νεοφιλευθερων» μεθόδων κρατικής παρέμβασης από τις Ελιτ. Οι Ομπάμα ,Μέρκελ, Σαμαράς,Καρατζαφύρερ ρητορικά είναι «αντι-νέο φιλελευθεροι»

Η κυριαρχία των Ελιτ δεν εδράζεται σε αρμονικά σχήματα ενιαίας ιδεολογίας του τύπου «Μαρξισμός Λενισμός» της δεξιάς, αλλά από την απουσία την διαχείριση ενός κενού ιδεών που υποτάσσεται στην διαχείριση ,την καθημερινότητα. Οι Ελιτ δεν έχουν ανάγκη συμπαγείς ιδεολογίες ,αλλά διαχειρίζονται όλες τις ιδεολογίες, όλα τα ρεύματα ιδεών εργαλειακά .Οι Ελιτ μάλλον «παίζουν» με την αισθητική παρά με την ιδεολογία. Μια ιδεολογική θετική διερεύνηση του φιλελευθερισμού αποτελεί πράξη εντός του ιδεολογικού χώρου, είναι δηλαδή μια εκτός διαχείρισης ,εκτός αυτονόητης πράξης του καθημερινού ,και άρα εξ’ορισμού ανατοποθέτηση της πολιτικής επικυριαρχίας απέναντι στην φυσικότητα της σημερινής θηριωδίας. Η επανοικειοποίηση ου φιλελευθερισμού από την αριστερά είναι το ζητούμενο.

Το πρόβλημα δεν είναι θεωρητικό. Είναι βαθύτατα καθημερινό. Αν οι φιλελεύθεροι είναι υπέρ του «υπεύθυνου ατομικισμού και του μεγάλου κράτους» τότε ο αντι φιλελευθερισμός της αριστεράς είναι κατά της ευθύνης , ή υπέρ ενός μεγάλου κράτους; Στο ιστολόγιο πιστεύουμε ότι καμία έξοδος από καμία κρίση δεν μπορεί να γίνει πολεμώντας το κέλυφος την ονομαστική αξία , το face value του φιλελευθερισμού ακόμα και σε πιο σύγχρονες εκδοχές του, αλλά αν αναλυθεί το project αυτό και ανα οικοιοποιηθούν τα στοιχεία του. Χρειαζόμαστε «αριστερές» αγορές, «αριστερές» επιχειρήσεις, «αριστερά» χρηματιστήρια, «αριστερό» χρήμα κλπ κλπ, ακριβώς σε αντιστοιχία αυτού που ο Σεβαστάκης επιχειρεί, , όταν θέλει να αποσυνδέσει το αίτημα για την «πνευμάτωση» του κόσμου από τις συντηρητικές ανησυχίες.

Στην συγκεκριμένη περίπτωση οι αντίπαλοι του Σεβαστάκη διακρίνουν και αντιμάχονται ένα νέο λαϊκισμό ,μια υπερβολική ρητορεία αιτημάτων .Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά «Η νεοελληνική μιζέρια, οι συναισθηματικές υπερβολές, ο λαϊκισμός των διαδηλώσεων, η κοινωνική βία, η ξύλινη γλώσσα: ιδού οι αιτίες της κρίσης» Αν αυτό το κάνουν εξοπλίζοντας μια συντηρητική ροπή, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν αυτά τα φαινόμενα ως αντικείμενο απόστασης ή αποστροφής από μια βιομηχανία της μιζέριας. Το ζήτημα με τους κρινόμενους δεν είναι ότι στο όνομα του αντιλαικισμού διακινούν δεξιές ή άλλες ιδέες, το πρόβλημα είναι ότι ο ΝΣ από την δική του οπτική δεν προσκομίζει στοιχεία μιας δικής του απόστασης από το φαινόμενο. Όπως φαίνεται ο ΝΣ υποστηρίζει ότι λαϊκισμός αντιμετωπίζεται ως παράγωγο του κοινωνικού προβλήματος ,και παράπλευρο συμβάν μιας καθεστωτικής «νοικοκυροσύνης» πράγμα για το οποίο οι «νέοι φιλελεύθεροι» αποσιωπούν. Η μετριοπαθής καθεστηκυία μεσότητα τροφοδοτεί ως απόρριμμα ένα χονδροειδή λαϊκισμό. Και ο ΝΣ έχει δίκιο στην ανάλυση. Ωστόσο το πρόβλημα περιπλέκεται από την ανάποδη.

Αν ο αντιλαικισμός είναι πολιτική πλατφόρμα ενός νέου συντηρητισμού αυτός είναι λόγος να μην διατυπώνεται παρά μόνο μια εξήγηση και όχι απόσταση από το φαινόμενο; Η κριτική για μια κομφορμιστική απόσταση από μια βιομηχανία της μιζέριας προϋποθέτει την ρητή απόσταση από αυτήν ως εκκίνηση μιας κριτικής. Αλλιώς η επιχειρηματολογία γίνεται αφόρητα διαζευκτική. Αν οι ξύλινες διαδηλώσεις είναι αφόρητες για τους δεξιούς τότε καλώς γίνονται.

Το διανοητικό αυτό σχήμα δεν είναι περιφερειακό ,σε κύκλους της αριστεράς. Αποτελεί μια στάση που αρνείται να εντοπίσει στοιχεία «ακρότητας» σε λαϊκές εκφράσεις διαμαρτυρίας, ακριβώς γιατί προκρίνει την κινηματική έξαρση ως πρωτεύον. Πρόκειται για μια περίπτωση αντι-αντι-λαικισμού.

Ωστόσο όμως εδώ προκύπτουν και μια σειρά από προβλήματα που εντάσσονται στην ίδια την προβληματική του Σεβαστάκη. Την προβληματική των τεμνόμενων κόσμων.

Ανεξάρτητα αν το ακραίο παράγεται από μια καθεστηκυία νοικοκυροσύνη, δεν παύει με την σειρά του να ανακυκλώνει , όλα τα ομοειδή του παράγωγα. Η ξύλινη διαδήλωση, βιομηχανία της μιζέριας, ανεξάρτητα με την κοινωνική της προέλευση δημιουργεί και αναδημιουργείται εντός ενός νέου χώρου του ακραίου στο οποίο συνυπάρχουν πλάσματα μιας κυνικής δυναμικής. Σεξισμός ,βερμπαλισμός ,βία όλα αυτά δημιουργούν ένα ρίζωμα μια πλαστική δομή με διακλαδώσεις χωρίς ρίζες που εκτείνεται σε όλο το φάσμα. Τα γεγονότα της Marfin ανέδειξαν το ανεξέλεγκτο και ανατροφοδοτούμενο του φαινομένου.

Με μια έννοια ο Σεβαστάκης στην προσπάθεια του να αναμετρηθεί με συντηρητικές επιλογές αδικεί τον εαυτό του , μην ορίζοντας τον θετικό σχεδόν αξιωματικό ,από πλευράς αριστεράς, διαχωρισμό από τον λαϊκισμό.

Οι κρινόμενοι από τον Σεβαστάκη ασκούνται σε μια αντιλαικιστική ρητορεία ,ακριβώς γιατί υπάρχει ένα κενό από τα αριστερά. Και αυτό προφανώς δεν είναι απλό, αλλά πολύ φοβάμαι ότι ο ΝΣ επιλέγει την πιο βολική λύση. Οι αντιλαικιστές δεν είναι ρητά «αριστεροί» άρα ο αντιλαικισμός είναι ανεπίκαιρος ή ύποπτος.

Συνδέσεις
Ν.Σεβαστάκη: Οι νέοι φιλελεύθεροι
LLS :Σεβαστάκης,Heidegger,ΚΚΕ εσωτερικού
LLS:Ψυχογιός,"Ησυχία,Τάξις,Ασφάλεια"

Εικαστική σύνθεση από το http://www.ira.usf.edu/CAM/exhibitions/2007_04_MFA/Larry4.jpg