Οι ομιλίες του Α Μπαντιού στην Αθήνα και ένα εισαγωγικό σημείωμα του Δ.Βεργέτη

Οι ομιλίες του Αλέν Μπαντιού στην Αθήνα


• Πέμπτη 27 Ιανουαρίου, στις 7.30 μ.μ., στο Γαλλικό Ινστιτούτο,
«Μορφές της γυναικείας υποκειμενικότητας στο σύγχρονο κόσμο». Από τις 5.30 μ.μ. έως τις 7 μ.μ. θα διεξαχθεί στρογγυλή τράπεζα με τους: Φιλίπ Πετί, Δήμητρα Πανοπούλου και Δημήτρη Βεργέτη.

• Παρασκευή 28 Ιανουαρίου, στις 6.30 μ.μ., αμφιθέατρο ΜΑΧ, Πολυτεχνείο
«Η κρίση του καπιταλισμού και η ιδέα του κομουνισμού»
• Σάββατο 29 Ιανουαρίου, στις 11.30 π.μ.

Θεωρητικό σεμινάριο με θέμα «Εισαγωγή στις Λογικές των Κόσμων»

Στις ομιλίες θα υπάρχει παράλληλη μετάφραση στα ελληνικά.


Ο πυρήνας της πολιτικής σκέψης του Μπαντιού


Του Δ. Βεργέτη*

Ο Μπαντιού είναι ο στοχαστής που εισήγαγε στην πολιτική τη διάσταση του υποκειμένου, συναρθρώνοντας αυτές τις δύο έννοιες τις οποίες ο εμπειρισμός, ο οικονομισμός, η ιδεολογία του εργατισμού και ο φιλοσοφίες της συνείδησης είχαν αποσυνδέσει. Διόλου τυχαία η κατηγορία για υποκειμενισμό αποτελούσε αιτία προγραφής σε όλα τα ΚΚ. Η λέξη δεν ήταν τελείως άγνωστη στο κλασικό λεξιλόγιο. Στον Μπαντιού, όμως, δεν παραπέμπει σε κάποιο κοινωνιολογικό δεδομένο ή μια οργανωμένη συλλογικότητα, που θα προϋπήρχαν της πολιτικής, αλλά σε ένα ετερογενές και εύθραυστο μετασυμβαντικό μόρφωμα με μεταβλητή γεωμετρία. Το υποκείμενο συγκροτείται μέσα από πολιτικές χειραφέτησης, που έχουν ως γενέθλιο λίκνο όχι την τοπική της παραγωγής και τις συστημικές αντιθέσεις της, αλλά μια συμβαντική ρήξη, της οποίας η εστία δεν είναι δομικά προδιαγεγραμμένη. Το υποκείμενο δεν έχει ως υπόστρωμα μια ομοιογενή κοινωνική κατηγορία ή μια λειτουργική συνιστώσα των τρόπων παραγωγής, που θα τελούσε σε κατάσταση ιδεολογικής ύπνωσης και θα ενεργοποιείτο πολιτικά με έγχυση ταξικής συνείδησης αναλαμβάνοντας τον τελεολογικά καθορισμένη ιστορική αποστολή της.

Το πολιτικό υποκείμενο δεν προκύπτει από την αφύπνιση της συνείδησής του και την ταύτισή του με τα δεδομένα της. Δεν είναι μια μορφή συνείδησης, αλλά μια διαδικασία που υλοποιεί και επεκτείνει μέσα στον κόσμο τις δυνητικές και ανατρεπτικές συνέπειες ενός συμβάντος. Επ’ αυτού οι θέσεις του Μπαντιού συνιστούν τη σημαντικότερη αναγεννητική τομή στην ιστορία της μαρξιστικής σκέψης. Ο Μπαντιού οδηγήθηκε σ’αυτές διαπιστώνοντας ότι ο απολογισμός των επαναστάσεων και των πρωτοποριών, εντός και εκτός της Ευρώπης, δεν αφήνει περιθώρια επιστροφής στις σωτηριολογικές προσδοκίες της αφυπνισμένης ταξικής συνείδησης. Από μια άποψη, το συμβάν αποτελεί απάντηση στη μελαγχολία αυτού του απολογισμού αλλά και στα νεοφιλελεύθερα ιδεολογήματα για το τέλος της ιστορίας και της πάλης των τάξεων μετά το κλείσιμο της ιστορικής περιόδου των κλασικών επαναστάσεων υπό την καθοδήγηση των ΚΚ.

Πολιτική, κράτος, κοινοβουλευτισμός

Η συμβαντική σύζευξη της πολιτικής και του υποκειμένου στον Μπαντιού αναδεικνύει την ανεξάλειπτη αντινομία ανάμεσα στην πολιτική και το κράτος όσο και ανάμεσα στην πολιτική και την κοινοβουλευτική δημοκρατία δυτικού τύπου, «τον καπιταλο-κοινοβουλευτισμό». Η αμφισβήτησή της έχει πυροδοτήσει διεθνώς περιπαθείς συζητήσεις, αλλά και μαινόμενες καταγγελίες συχνά βασισμένες σε παραχαραγμένα στοιχεία, που θυμίζουν σταλινικές δίκες-όπως διαπιστώσαμε και στην εγχώρια αρθρογραφία. Επιβάλλεται να αντιληφθούμε το στρατηγικό διακύβευμα της διαφοράς. Ελλείψει χώρου ο διπλός αντίλογος θα είναι συνεπτυγμένος.

1. Στον Μπαντιού έχουμε μια φιλοσοφική επανάσταση που η επίπτωσή της δεν εξαντλείται στην αποδέσμευση της πολιτικής από την υπερβατική εγγύηση της Ιστορίας και την κοινωνιολογική ουσιοποίηση των τάξεων. Προεκτείνεται σε μια ρηξικέλευθη σύλληψη της πολιτικής ως «γενολογικής διαδικασίας σε ρήξη με τις προγραμματικές εμμονές του κόμματος – κράτους. Συναντάμε εδώ τον αξιωματικό πυρήνα της πολιτικής σκέψης του Μπαντιού, όπου διακυβεύεται η ιστορική επανενσωμάτωση της πρωταρχικής, αυθεντικής έμπνευσης του Μαρξ: η ετεροτοπία της πολιτικής σε σχέση με το κράτος ως Γη της επαναστατικής Επαγγελίας. Ως γενολογική διαδικασία η πολιτική στοιχειοθετείται σε ατέρμονη υφαίρεση από τις συντεταγμένες του κράτους. Αντίθετα αποσυντίθεται και απονεκρώνεται μέσα στην υπονομευτική αλληλεγγύη, που της προσφέρουν οι μηχανισμοί του κράτους, αντί να απονεκρώνεται αυτό από την ανατρεπτική εμβέλειά της. Ανάμεσα στη γενολογικότητα (gιnιricitι) της πολιτική και τη δομικότητα του κράτους η ασυμβατότητα αποδείχτηκε ιστορικά διαλυτική για το πολιτικό υποκείμενο. Όπως σημειώνει αλλού ο Μπαντιού, «το φιάσκο όλων των παραλλαγών του κόμματος-κράτους που προήλθαν από την τρίτη Διεθνή, ανοίγει έναν ορίζοντα επανεξέτασης σ’ ό,τι αφορά την ουσία του πολιτικού υποκειμένου».

2. Για τον Μπαντιού η δημοκρατία, και στις πλέον εξιδανικευμένες και ριζοσπαστικές εκδοχές της, με μόνη εξαίρεση την άμεση δημοκρατία, δεν παύει να αντιστοιχεί σε μια μορφή κράτους. Παραμένει μη αποσυνδέσιμη από μορφές θεσμικής κωδικοποίησης της άσκησής της. Το ζητούμενο για τον Μπαντιού είναι η πρόταξη μιας αξίωσης ισότητας. Η ισότητα, αντιτείνουν οι θεματοφύλακες του νεοφιλελευθερισμού , είναι ανεύρετη, ανέφικτη, ανεντόπιστη. Πράγματι, συνηγορεί ο Μπαντιού, και γι αυτό το λόγο δεν μπορεί να υπάρξει παρά ως διακύβευμα μιας συμβολικής και επιτελεστικής θέσμισης υπό μορφή «διακήρυξης». Μόνο η σημαίνουσα κατάφαση αφήνει το διατρητικό ίχνος της διαφοράς, και ειδικότερα της συμβαντικής διαφοράς, μέσα στην εμπεδωμένη ομοιοστασία της πραγματικότητας. «La postulation ιgalitaire», όπως την ονομάζει, έχει ως ορίζοντα όχι τη δημοκρατική ή σοσιαλιστική θέσμιση του κράτους, αλλά την οριακή απορρόφησή του μέσα στην «κοινότητα των ίσων», μέσα στον «ελεύθερο συνεταιρισμό» των πολιτών που οραματιζόταν ο Μάρξ. Ουτοπική εμμονή; Απομένει ότι οι σύγχρονες πολιτικές χειραφέτησης που φέρνουν στο προσκήνιο τα νέα κινήματα θα ήταν αδιανόητο να έχουν ως πυξίδα τους ένα φαλκιδευμένο ιδεώδες αποδεκτής ανισότητας. Οι πολιτικές χειραφέτησης είναι ασυμβίβαστες με τον πραγματισμό των ήπιων ανισοτήτων, που ευαγγελίζονται οι λάτρεις της σοσιαλδημοκρατικής συναλλαγής.

* Ο Δημήτρις Βεργέτης είναι ψυχαναλυτής, διευθυντής του περιοδικού αληthει

Πηγή : "Εποχή" σύνδεση εδώ