Success yes,Επιτυχία όχι

 

 

Ο Γ.Μαρίνος υπήρξε διευθυντής του Οικονομικού Ταχυδρόμου σχεδόν για ένα τέταρτο του αιώνα .Το περιοδικό υπήρξε το πιο έγκυρο ίσως στην κατηγορία του, αυτή των οικονομικών πολιτικών εντύπων. Το ιδιαίτερο με τον ΓΜ είναι ότι διατύπωσε ένα συστηματικό "ρεαλιστικό-απαισιόδοξο" λόγο σχεδόν σε πλήρη δυσαρμονία με την εποχή. Μια διαρκής περίοδος ανάπτυξης σχολιάστηκε με μια δυσπιστία , συνεχείς προβλέψεις καταστροφών  και αμφισβήτηση των επιτευγμάτων. Η στάση του ΓΜ δεν προερχόταν από μια έλλειψη πληροφόρησης ή κατανόησης αλλά από κάτι βαθύτερο και ίσως πιο χρήσιμο: την οργανική απαισιοδοξία του συντηρητικού λόγου. Προσπαθω να θυμηθώ αν υπάρχει κανένας που να διατύπωσε τόσο συστηματικά και σε τέτοιο χρονικό εύρος ένα τόσο επιφυλακτικό δημόσιο λόγο όσο ο ΓΜ.

Ο συντηρητικός σχεδόν οφείλει να δυσπιστία για τα πάντα, έστω και αν οι εξελίξεις τον ευνοούν. Με μια έννοια η απαισιοδοξία είναι ένα δικαίωμα πολυτελείας: δεδομένου ότι απολαμβάνω μιας σταθερότητας μπορώ εκ του ασφαλούς να διατυπώσω μια θεωρία καταστροφής γιατί τελικά αυτή δεν πρόκειται να αγγίξει. Ταυτόχρονα είναι στατιστικά βέβαιο ότι σε κάποια στιγμή μια αρνητική στροφή στα πράγματα θα με δικαιώσει. Σήμερα υπάρχουν πολλοί συντηρητικοί που διακινούν συστηματικά ένα απαισιόδοξο λόγο. Αυτή η απαισιοδοξία μου φαίνεται υγιής, ειλικρινής προς τις αισθητικές και ιδεολογικές συντεταγμένες της. Με κάποιο τρόπο ο συνεχής επιφυλακτικός λόγος  είναι μια έκφραση ενός  στιβαρού αστισμού ο οποίος επιφυλάσσει στον εαυτό του το δικαίωμα συστηματικού γογγυσμού.

Αντιθέτως, στην τρέχουσα ιδεοκίνηση, χρησιμοποιείται η έννοια μιας χαζοχαρούμενής ανερμάτιστης αισιοδοξίας η οποία προκύπτει ως έκφραση ενός μαζικού καταναλωτισμού. Σύμφωνα με το σχήμα αυτό,   μια πανάλφρη στάση ζωής , ένα διαρκές χαμογελαστό πρωινάδικο, επιβάλλεται εκ των άνω και έτσι συγκροτείται ο σύγχρονος καταναλωτής δηλαδή  μια ρευστή οντότητα χωρίς κρίση και αναστοχασμό. Ο σοβαρός συντηρητικός δεν τίθεται απέναντι στον καταναλωτή , όπως λχ κάνει μια συγκεκριμένη αριστερά, αλλά υπεράνω αυτού. Εάν για την αριστερά ο καταναλωτής είναι το αποτέλεσμα   μιας γιγαντιαίας μηχανής κατασκευής συνειδήσεων, για το συντηρητικό είναι  το αέναο πλεονάσμα  που παράγει η αστική διαπαιδαγώγηση καθώς αυτή εξ' ορισμού δεν μπορεί να γίνει κτήμα όλων. Για την αριστερά ο καταναλωτισμός έχει ιστορικό στίγμα ενώ  για το συντηρητικό είναι απλώς το εκάστοτε αισθητικό υπόλειμμα , ένα πολιτιστικό   εκείθεν που σχηματίζεται αενάως από την κίνηση της κοινωνίας.

Η "μαρτυρική" περίοδος του κομμουνισμού , οριοθετήθηκε με το απόφθεγμα του Gramsci , για την "απαισιοδοξία" της γνώσης και την "αισιοδοξία" της βούλησης. Εκ των υστέρων βέβαια , καταλάβαμε ότι ποτέ  η εκάστοτε γνώση δεν είναι επαρκής ούτε η βούληση έχει τόσο ευκρινείς μηχανισμούς δημιουργίας.

Η προβολή του Σαμαρικού success story έρχεται αντιμέτωπη με μια διπλή άρνηση: το συντηρητικό γογγυσμό για  την ημιτελή προσπάθεια και την αριστερή "γνώση" της ευρείας κοινωνικής δυσανεξίας. Ταυτόχρονα το success story είναι παράλληλα, μια ανάλαφρη καλοκαιρινή αυταπάτη και μια θεμιτή αποτύπωση αφηρημένων δεικτών της μακροοινομίας οι οποίοι βελτιώνονται.

Μετά από τόσα χρόνια με συνεχή  υποβάθμιση, ένα success story είναι υποχρεωτικό, έστω και ως νύξη. Ανεξάρτητα από την τεχνική στοιχειοθέτηση της αισιοδοξίας (spreads, αναβαθμίσεις κλπ) αυτή καλύπτει μια υπαρκτή ανάγκη για μια αλλαγή ατμόσφαιρας. Οι πιο οικονομιστικές αναλύσεις της συγκυρίας υποτιμούν τη σημασία της νέας ατμόσφαιρας με το "αριθμητικό" επιχείρημα της πλειοψηφίας :αν οι πολλοί δεν βλέπουν βελτίωση στην ατομική τους κατάσταση , τότε η αισιοδοξία είναι μια απάτη που θα αποκαλυφθεί αμέσως. Το επιχείρημα υποτιμά την ανισοκατανομή που έχουν στην τελική διαμόρφωση της ατμόσφαιρας διάφορες ομάδες, κατηγορίες, συσσωματώσεις. Το Σαμαρικό project δεν έχει αποδέκτες το ένα, ορισμένο , αυστηρό  άθροισμα των πολλών, αλλά τα πολλαπλάσια υποσύνολα τους .Δεν χρειάζονται παρά μερικά κατάλληλα αρθρωμένα υποσύνολα της κοινωνίας να νιώσουν αισιόδοξοι ,και παρότι είναι μικρό μέρος του όλου, μπορούν να διαμορφώνουν το γενικό κλίμα.

Success yes , επιτυχία όχι

Δεν είναι τυχαίο ότι η αισιοδοξία σηματοδοτείται από τον διεθνή όρο  κλισέ "success story"  και όχι από την "ελληνική επιτυχία" .Μάλιστα οι αντίπαλοι δεν αρνούνται τον όρο αλλά την γνωμάτευση. Αυτό γίνεται γιατί και αυτοί έχουν  μια διεθνή ανάγνωση της συγκυρίας. Η ελληνική ανάκαμψη αφορά τους πάντες. Ακριβώς σε αυτή τη διαφορά ελληνικής επιτυχίας και ελληνικού success story , στηρίζεται η Σαμαρική πρωτοβουλία. Δεσμεύει και δεσμεύεται στην καλή έκβαση ενός πολυεθνικού και πολυθεσμικού project.Έτσι οι αντιρρησίες ευρίσκονται αυτομάτως σε ρήξη με ένα διεθνές πλέγμα συμφερόντων. Η άρρητη προκείμενη της  αντίρρησης είναι ότι συμφωνούμε σε ένα διεθνές project, αλλά  αυτό δεν είναι το σχετικό  success story , success είναι το δικό μας που ακολουθεί. Η αποδοχή της ορολογίας έχει σηματοδοτήσει την ενσωμάτωση στο νέο πλαίσιο που οριοθετεί τη συγκυρία.

Γίνεται λοιπόν σαφές ότι το  ss δεν είναι προπαγανδιστικό εύρημα , το οποίο συγκροτείται με τη βοήθεια μιας  ψυχολογικής στρατηγικής. Δεν  είναι μια ύπνωτιστικού χαρακτήρα προσπάθεια για να υποκλέψει τη συναίνεση των χειμαζόμενων. Πρόκειται για αυτόνομο πολιτικό σχέδιο το οποίο αυτοδεσμεύει τους εμπλεκόμενους σε ένα δρομολόγιο "καταδικασμένο" σε επιτυχία. Είναι μια αυτομόχλευση στη σφαίρα του "πολιτικού" δεν είναι μια τακτική στα πλαίσια της "πολιτικής". Δεν είναι μια απλή παραπληροφόρηση , η οποία θα μπορούσε να διαψευστεί με ένα τυπικό έλεγχο του περιεχομένου της. Έστω και αν προσκομιστούν τα  τεχνικά τεκμήρια  της διάψευσης  , έστω και αν ο καθένας απλώς το  μεταφράσει σε ατομικό όφελος  και αποκαλύψει την ανεπάρκεια του ισχυρισμού, το story δεν μπορεί να αποδομηθεί , γιατί αυτό  λειτουργεί ως "κεντρική ιδέα"  σε ένα επίπεδο πέραν της εμπειρίας. Το ss ανασυγκροτεί τη συγκυρία, οριοθετεί ένα νέο πλαίσιο σημασιών, ονομάτων, σημαινομένων.

Με τη σημερινή άρθρωση των επίδικων, των επιχειρημάτων και αντεπιχειρημάτων και την ροή των πραγμάτων στην καθημερινότητα, το success story  είναι η πολιτική υποθήκη του "μεταμνημόνιου" .Δεν  σηματοδοτεί μόνο  μια μερική τεχνική  επιτυχία των πολιτικών της τρόικας , αλλά το πνεύμα μιας νέας συναίνεσης στο νέο σημείο ισορροπίας  : την καθήλωση του αντιμνημονιακού τόξου , και την βασανιστική αναμονή  όλων για το πέρας του προγράμματος σε 18 μήνες ακριβώς.

Όπως σημειώσαμε η κατανόηση του success story μέσω του σχήματος αισιοδοξία -απαισιοδοξία δεν αρκεί γιατί στο σχήμα αυτό λειτουργούν τάσεις που προϋπάρχουν της συγκυρίας και αφορούν συστηματικές, οργανικές ροές της ιδεολογικής δυναμικής .Το success story σηματοδοτεί μέσω της καθολικής αποδοχής τού ονόματος του  τη  συναινετική συγκυρία που αναδύεται.