Η καταξίωση του μάστορα ως στρατηγική εξόδου:Τα reality των chef

Το τελευταίο διάστημα μεταδίδονται με μεγάλη επιτυχία δύο pseudo -reality προγράμματα στην ιδιωτική τηλεόραση : Τα Master Chef και Top Chef.


Το concept και των δύο είναι σχετικά απλό: Είτε ερασιτέχνες είτε επαγγελματίες μάγειροι συναγωνίζονται ,υπό την κρίση ειδικών, για ένα έπαθλο. Το αγώνισμα όμως είναι η μαγειρική τέχνη.

Υποστηρίζω πως ο συγχρονισμός των δύο προγραμμάτων δεν είναι καθόλου άσχετος με την συγκυρία, αλλά αντίθετα εκφράζουν με διαγώνιο, μη γραμμικό τρόπο την κοινωνική και οικονομική συγκυρία ,αλλά ταυτόχρονα εκπροσωπούν μια θετική σχεδόν παραγωγική ματιά.

Προκαταβολικά βέβαια σημειώνω ότι η κριτική αυτή τίθεται πέραν μιας πρώτης κριτικής του τηλεοπτικού φαινομένου ως παραγωγού συνείδησης και ιδεολογίας. Ακόμη συζητάμε πέραν και της κριτικής των προγραμμάτων τύπου reality,και τους μηχανισμούς ατομικής υποταγής και επιλογής για όσους συμμετέχουν σε αυτά.

Το ζήτημα τίθεται ως εξής

Με δεδομένη την ιδεολογική λειτουργία της τηλεόρασης, με δεδομένη την τηλεθέαση που αναζητείται μέσω προβολής του ανταγωνισμού και του ακραίου, γιατί τώρα αυτά τα προγράμματα, και πως πιθανόν να λειτουργούν;

Το reality ως έκφραση μιας reality

Όσοι είχαν δει επεισόδια του πρώτου reality ,του Big Brother προφανώς συμφωνούν. Σε σχέση με αυτό που επακολούθησε ,σήμερα με τα δεδομένα της εποχής ,μοιάζει περισσότερο με πινάκλ συνταξιούχων χήρων δικαστικών παρά με ακραίο τηλεοπτικό γεγονός. Ο πρώτος Big Brother όμως αντανακλούσε και την εποχή του. Μια κοινωνία με επερχόμενο το Ευρώ, Ολυμπιακούς αγώνες σε πλήρη προετοιμασία, τα φτηνά δάνεια προσβάσιμα σε όλους ,παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη , έβλεπε μερικές ήπιες φάτσες αντιπροσωπευτικής μιας οικείας ανθρωποχλωρίδας. Ο BB ήταν το reality μιας ανέμελης βλακείας της ώριμης Σημιτικής περιόδου.

Όσο και αν η κριτική του τηλεοπτικού φαινομένου είναι έγκυρη ,ωστόσο καμία τηλεοπτική επιτυχία δεν γίνεται αν ταυτόχρονα δεν αντανακλά αμεσολάβητα και υπαρκτές στάσεις, τρόπους, ροπές ,μορφές, διαδρομές της πραγματικότητας. Η ιδεολογικά ύποπτη προπαγανδιστική, αλλά και ακραία υπνωτική τηλεόραση ακουμπά πάντα κάπου, στηρίζεται σε δομές του αυτονόητου. Στην ουσία είναι αποτελεσματική όσο πιο αναπαραστατική είναι, όσο στηρίζεται σε αυτονόητα, για να οικοδομήσει τα νοήματα της. Με την έννοια αυτή η αλληλουχία των reality αν εξετασθεί μπορεί να αποτυπώσει και μια αλληλουχία φάσεων. Δεν πρόκειται για σύνδεση που αποκαλύπτει μια «συνομωσία» μια επινενοημένη τεχνική εξάρτηση, μια δόλια μεθόδευση κυρίαρχων κύκλων, αλλά για ένα de facto συγχρονισμό όψεων και λειτουργιών της κοινωνικής ζωής

Ο ώριμος Σιμητισμός, ο ύστερος Σημιτισμός, η νυκτωδία του Κωστάκη , συμπίπτουν μια ροή reality που εκφράζουν την χαρωπή βλακεία (Big Brother), την τραγουδιστική φιλοδοξία (Fame Story,Greek Idol,κλπ) , και διάφορες μορφές της κοινωνικής ανάγκης του πεντάλεπτου δημοσιότητας. Η αίσθηση μιας κοινωνίας που καλώς ή κακώς τα «φέρνει βόλτα» μεταφέρεται στα διάφορα προγράμματα με κυμαινόμενους βαθμούς ακρότητας, αλλά και περιεχόμενα. Πρωταγωνιστικό ρόλο παίζει η Show Biz , τα talent show , ως αντανάκλαση μιας στάσης που εκφράζει διαφορετικούς βαθμούς καλλιτεχνικής αυθεντικότητας, ανάγκες προβολής και αναζήτηση ενός λαχνού από 50,000 έως 100,000 ευρώ.

Η εποχή ναρκισσεύεται με την πάρτη της βλέποντας τα reality της reality της.

Μνημονιακές συντεταγμένες

Με κομβικό σημείο το μνημόνιο η κοινωνία εισέρχεται σε μια φάση λιτότητας , η οποία δημιουργεί νέες συμπεριφορές και προσλήψεις. Υπάρχει ένα πριν και μετά μνημονίου από το οποίο κανείς δεν μπορεί να αποδράσει.

Το μετά του μνημονίου , που είναι και «εντός» του μνημονίου δημιουργεί ένα πλέγμα υποκειμενικών όψεων, πρωτοβουλιών, αντιστάσεων, αποδοχών, προσδοκιών, αναμονών, υποψιών ,φοβιών, που καθορίζουν την εποχή μας. Ανάλογα με την σχετική θέση, τις οικονομικές , τις μορφωτικές αγκυρώσεις διαμορφώνονται και οι υποκειμενικότητες. Πάντως ένα είναι σίγουρο: Τίποτε δεν είναι όπως πριν.

Εντός αυτού του τρέχοντος κλίματος , αναδύονται και ισχυροποιούνται αξίες , πλέγματα ιεραρχήσεων, προσανατολισμοί και αναμονές με σαφή χαρακτηριστικά

• Αμφιβολία προς το μακροπρόθεσμο
• Δυσπιστία προς την πτυχίο -λαγνεία
• Πολυσυλλεκτικότητα στις δεξιότητες

Ιδίως για την παραδοσιακή αναζήτηση του μέλλοντος στα ΑΕΙ , είναι σαφές ότι η υπερφόρτωση ακαδημαϊκών τίτλων, έχει χάσει το παιχνίδι από την ποιότητα των τίτλων και τον πληθωρισμό τους. Το κλείσιμο της αντεπίστροφης βαλβίδας προς το δημόσιο φαίνεται να είναι γνωστό σε όλους. Ταυτόχρονα το Fast , στο Fast Track του Παμπούκη είναι για την αγορά εργασίας μαθηματικά ασυνάρτητο αν αυτή προσβλέπει σε νέες επενδύσεις από ιδιωτικά κεφάλαια.

Η συγκυρία ενθαρρύνει τα πάντα ισχυρά , αλλά χωρίς ορατή κοινωνική αξία, υβριδικά επαγγέλματα, του «γένους» των μαστόρων. Αυτά που η ιδιοφυία της γλώσσας ορίζει ως «τέχνη». Αυτά που η γλώσσα του ακαδημαϊκού management ορίζει ως ισχυρά σε «άρρητη» γνώση (tacit knowledge) σε δεξιότητες.

Η «τέχνη» της μαγειρικής

Η μαγειρική είναι ένα τέτοιο επάγγελμα. Στο χαρτοφυλάκιο επιτυχίας του υπερτερούν η πείρα, το ταλέντο, οι άρρητες δεξιότητες, το παράδειγμα. Η επιστήμη και η τεχνολογία είναι επικουρικές, επεξηγηματικές ,υποστηρικτικές. Η μαγειρική λοιπόν ως τέτοια αναδεικνύει μια ολόκληρη οικογένεια επαγγελμάτων που είναι «τέχνες» αλλά ταυτόχρονα γίνονται επιτυχημένα σε μικρές μονάδες αυτοαπασχόλησης.

Ο Chef γίνεται ο πρωταγωνιστής μιας νέας αφήγησης που συνδυάζει όλα τα στοιχεία επιτυχούς αναδιάταξης των αξιών, στην τρέχουσα μνημονιακή φάση. Πείρα, υβριδικές δεξιότητες, πειραματισμός, λάθος και επανεκκίνηση, ταλέντο, τύχη, απόλαυση. Στον καμβά αυτό ,οργανώνεται μια θεμελιακή δομή νοημάτων, που λειτουργεί θετικά, ή και ως απόδραση προς το μέλλον.

Μια άλλη σειρά

Η γραμμική σειρά των reality στην δεκαετία λοιπόν παίρνει μια άλλη μορφή, αν ειδωθεί με αυτήν την οπτική

Ανία,Show Biz, «Τέχνη του Μάστορα»

Τα reality της reality , με κάποιον τρόπο αντιδρούν σχετικά άμεσο, σχεδόν αυτοματικά . Η ανία του Σημιτισμού, δίνει την θέση του στα θεάματα του ΚΚ, και έρχεται ο ΓΑΠ με τα προτάγματα της αυτενέργειας και όλα αυτά δεν μετασχηματίζονται σε tv reality ,είναι η reality.Στην λογική αυτή τα προγράμματα μαγειρικής υποβοηθούν τον ΓΑΠ, όχι γιατί «κοιμίζουν» ως τηλεοπτική σαχλαμάρα αλλά αντιθέτως γιατί «εγείρουν» με τον τρόπο του ΓΑΠ. Προσφέρουν ένα μικρό αστερισμό αξιών που ο ΓΑΠ προσπαθεί να αναδείξει ως κλειδί εξόδου από την κρίση.

Το κακό είναι ότι δεν είμαστε σίγουροι αν ο ίδιος ο ΓΑΠ μπορεί να τα καταφέρει να φουσκώσει του σουφλέ του. Και το κυριότερο ποιοι θα το απολαύσουν μετά, με ποιο κόστος, σε υλικά μαγειρικής, και απολύσεις βοηθών μαγείρων. Είπαμε συνταγή δεν υπάρχει, το reality δεν είναι για επιστήμονες αλλά για μάστορες. Και αν πέσεις σε ατζαμή μάστορα δεν σώζει ο καλύτερος μηχανικός……..