Την άλλη μέρα έμαθα πως το Inception «έκοψε» εκατό χιλιάδες εισιτήρια , και στο τέλος είδα με έκπληξη θετική κριτική στην «Εποχή» και μια αμήχανη κριτική στο «Πριν». Αμάν νέο «Avatar» μας προέκυψε. Δηλαδή μια κλασσική συντηρητική αντιδραστική ταινία, που με ένα επίχρισμα, μια φόρμα προβληματισμού και τεχνικής , εισάγει στα έγκατα της πολιτιστικής αριστεράς , τις πιο αναχρονιστικές ιδέες και την αλώνει στο άψε σβήσε. Ποιό ΔΝΤ ρε, και να φύγει αύριο θα μας μείνει το Inception και άντε καθάρισε.
Μεταξύ μας η ταινία δεν είναι «αμερικανιά» τύπου Γκοντζίλα, ή 2012. Εξάλλου τέτοιες ταινίες είναι έντιμες και με διασκεδάζουν. Είναι πολύ επεξεργασμένη , με πολλές πλευρές , και ως τέτοια άλλωστε προωθείται.
Θα υποστηρίξω πως το Inception είναι μια καθαρή υποστήριξη της φιλοσοφίας και του πνεύματος της τοξικοεξάρτησης. Η δομή της , οι ρητές και άρρητες συντεταγμένες της , το ιδεολογικό υπόστρωμα της είναι ένας αντιδραστικός ύμνος στην ψευδαίσθηση ως ενεργητική στάση ,στην ουσιοεξάρτηση ως απόφαση χειραφέτησης. Παρά την φαινόμενη πολυπλοκότητα η ταινία είναι εξαιρετικά απλοϊκή σχεδόν cinema for dummies σε πρώτο επίπεδο, γιατί τελικά υπάρχει ένας και απλός μηχανισμός έντασης της πλοκής. Η οπτική της όμως και τελικά η επιτυχία της οφείλεται σε μια πολύ επιτηδευμένη και φιλοσοφικά επεξεργασμένη πολιτική υποστήριξης της φιλοσοφίας απόλαυσης των ναρκωτικών.
Η οπτική της κριτικής
Κατ’ αρχάς στο ιστολόγιο έχουμε ασχοληθεί με πολλές ταινίες ως αφορμή , γενικότερου σχολιασμού, αλλά δεν ανήκουμε στην σχολή «Εβδομάδα αβαν γκαρντ κινηματογράφου από την Σλοβακία». Βλέπουμε τα πάντα και στα πάντα βρίσκουμε τα πάντα. Ενδεικτικά
• Στον παραμελημένο «Ηλία του 16ου» βρήκαμε ένα τυπικά κοινωνικό αριστερό οξύνου κινηματογράφο
• Στο από παντού αποδεκτό Avatar ένα μανιφέστο της νέας δεξιάς για την επιστροφή στον οργανικό κοινοτισμό
• Στον Αντίχριστο του Trier ένα κοινότοπο μικρονοικό ναρκισσισμό
• Στην Ψυχή Βαθιά ένα ερωτικό μελό και όχι μια πολιτική ταινία
• Στα Blade Runner,Κυνόδοντα πραγματικά αριστουργήματα
Δηλαδή το Inception δεν μας απωθεί per ce,ως γιγαντιαίο θέαμα, ούτε ως περιεχόμενο σε πρώτο επίπεδο, αλλά ως ιδεολογική και αισθητική ατμόσφαιρα.
Η Υπόθεση
Για λόγους και προστασίας αυτών που δεν έχουν δει την ταινία, αναφέρω ότι αναγκαστικά θα αναφερθούμε και σε σημεία ,τα οποία συνιστούν και λίγο σασπένς ,και καλό είναι να σκεφτούν πριν συνεχίσουν.
Ο Ντι Κάπριο Cobb έχει την έμφυτη ικανότητα να παρεμβαίνει συμμετέχοντας στα όνειρα των άλλων, μέσω μιας συσκευής .Αυτό είναι και το επάγγελμα του .Ταυτόχρονα δεν μπορεί να επισκεφθεί τα παιδιά του στην Αμερική, λόγω νομικών περιπλοκών που σχετίζονται με το επάγγελμα του ,αλλά και τον θάνατο της γυναίκας του. Με αντάλλαγμα την άρση απαγόρευσης εισόδου στις ΗΠΑ συμμετέχει σε μια διαδικασία συλλογικού ονείρου ,με σκοπό να πείσει ένα μεγιστάνα να διαλύσει την αυτοκρατορία του.
Στο συλλογικό όνειρο συμμετέχουν οι εκπαιδευμένοι συνεργάτες του , ο εντολέας του, και το «θύμα». Το συλλογικό όνειρο επιτυγχάνεται τεχνικά μέσω της γνωστής συσκευής και μιας υπερδοσολόγησης μιας ουσίας. Κατά την φάση όμως του ονείρου εισβάλει στην «κατάσταση» η γυναίκα του, και ακολουθούν απρόοπτα τα οποία δημιουργούν την εξής διλημματική κατάσταση. Η επαναφορά στην πραγματικότητα είναι δυνατή μόνο αν λυθούν τα απρόοπτα σε ένα νέο όνειρο ,εντός του υφισταμένου. Αν δεν λυθούν τα προβλήματα ,ένα ανά όνειρο, τότε δεν υπάρχει επιστροφή στην πραγματικότητα. Όπως αναφέρεται στην ταινία υπάρχει ο κίνδυνος να περιπέσουν στην λεγόμενη κατάσταση Limbo ,μια ειδική κατάσταση που θα αναφερθούμε, και η οποία άλλωστε ήταν σχεδόν η αιτία του θανάτου της συζύγου του Cobb. Αυτά τα όνειρα που έχουν την φόρμα βυθίσματος σε ένα κατώτερο επίπεδο, δημιουργούν δραματουργικά τέσσερα επίπεδα δράσης, τα οποία αναπτύσσονται στον θεατή σχεδόν παράλληλα. Παρακολουθούμε τους πρωταγωνιστές σχεδόν σε τέσσερεις παράλληλες ιστορίες οι οποίες είναι ουσιαστικά όνειρα εντός ονείρων. Τελικά λύνονται ένα ένα τα απρόοπτα ,ξεκινώντας από αυτά που ευρίσκονται στο «βαθύτερο» όνειρο, και τέλος καλό όλα καλά. Ο Cobb επιτυγχάνει .
Παρά την έντεχνα καλλιεργούμενη φήμη , ο μέσος θεατής ταινιών με επίδικο «παιχνίδια του μυαλού» δεν έχει κανένα πρόβλημα να παρακολουθήσει την πλοκή στα πολλά επίπεδα. Τίποτα πιο πολύπλοκο ας πούμε από το Shutter Island του Σκορτσέζε, ή το Barton Fink των Κοέν ή το Matrix.
To μελόδραμα του «πραγματικού» στον αντίποδα του Matrix
Η αντιδραστική ιδεολογική θεμελίωση της ταινίας γίνεται στην τοποθέτηση του «πραγματικού» , και την σχέση πραγματικού – ονειρικού ,την οποία για λόγους ευκολίας θα αντιπαραβάλλουμε με το Matrix
Στο Matrix έχουμε μια πολύ ριζοσπαστική, κριτική αντιμετώπιση των παράλληλων κόσμων, η οποία άλλωστε έχει επισημανθεί από τον S.Zizek ,και η οποία εδράζεται στην αντιμετώπιση του πραγματικού κόσμου ως «ερήμου» ως ενός τόπου άγριων και ανεξέλεγκτων συγκρούσεων, ενός τόπου πολύ πιο άγριου από τον εικονικό στον οποίο οι ήρωες διεξάγουν μάχες επίσης. Στο Matrix τα δύο επίπεδα συγκρούσεων που κείνται ισότιμα. Ο πόλεμος είναι αμείλικτος και στους δύο κόσμους εξ’ ίσου. Πολλοί θεωρούν και το Matrix ως υποδειγματική ταινία, διαπραγμάτευσης των Λακανικών εννοιών του «πραγματικού» , «συμβολικού», «φαντασιακού» γιατί στην πλοκή της ταινίας υπάρχουν καθαρές και διαυγείς αναλογίες. Το Matrix 1 παραμένει αγαπημένη ταινία μιας πολιτιστικής αριστεράς τόσο στο αισθητικό όσο και στο ιδεολογικό επίπεδο.
Στον αντίποδα του Matrix το Inception, δομείται σε μια εξωφρενική ανισορροπία πραγματικού – ονειρικού καθώς το πραγματικό δομείται ως ένας μελοδραματικός κόσμος ,που παρουσιάζεται ελάχιστα, και βρίθει από τερατώδεις ανακολουθίες. Στο Inception η πραγματολογική δομή του «πραγματικού» είναι για θεατές με αρνητικό IQ.
Ο ήρωας Cobb δεν μπορεί να πάει στην Αμερική να δει τα παιδιά του, αλλά από ότι φαίνεται ο κοσμοπολίτης σεβάσμιος πεθερός του, δεν μπορεί να τα πάρει εκτός Αμερικής για να τα δει εκεί! Ακόμη στον μαγικό κόσμο του Inception δεν υπάρχουν skype ,teleconference τίποτα. Η τεχνολογία προχώρησε για την ομαδική μαστούρα ,αλλά ο Cobb ζει σε συνθήκες Έλληνα μετανάστη του 50.Ο Cobb θα αμαρτήσει για τα παιδιά του!!!
Ακόμη στο Inception κυκλοφορούν μεγιστάνες που είναι αντίπαλοι, αλλά δεν γνωρίζονται φατσικά, καθώς το θύμα businessman συνταξιδεύει αμέριμνος με τον ανταγωνιστή του, σε μια συμβατική πρώτη θέση εταιρείας ιδιοκτησίας του αντιπάλου, χωρίς ασφάλεια για επτά ώρες. Εδώ και η κουτσή Μαρία έχει Liar Jet o ο φουκαράς μπήκε στην καμπίνα που με λίγη φορμόλη τον υπνώτισαν!
Το τι συμβαίνει στον πραγματικό κόσμο του Inception είναι ανάλογο βιντεοταινίας πορνό made in Afganistan τον καιρό των Ταλιμπάν. Δηλαδή κάτι εξωφρενικά freak .
Σε αντιδιαστολή με αυτόν τον πραγματικό κόσμο της κυριολεκτικής α-νοησίας , ο σκηνοθέτης διαστέλλει στα άκρα τον ονειρικό κόσμο, με ένα καταιγισμό εικόνων, θορύβων και μουσικών ως τον πραγματικό τόπο διεξαγωγής του δράματος.
Η φιλοσοφία της ηδονής των ουσιών
Η ανισορροπία πραγματικού ονειρικού ,αλλά και η πλοκή δημιουργίας των ονειρικών κόσμων συνιστούν τον ιδεολογικό αντιδραστικό πυρήνα της ταινίας.
Στο Inception η ζωή διεξάγεται στο όνειρο ,ως μοναδικό σταθεροποιημένο και εγγυημένο τόπο ενός «έντονου κόσμου». Στο όνειρο αναπτύσσονται τα μοναδικά διλήμματα και τα οποία όταν δεν λύνονται μετατοπίζονται σε ένα άλλο επίπεδο με επιδεξιότητα ο σκηνοθέτης ονομάζει βαθύτερα ενώ είναι απλώς παράλληλα. Στο Inception δεν υπάρχει κανένα συμβάν ρήξης που να οδηγεί τα αέναα όνειρα σε ένα αδιέξοδο, παρά μόνο ο κινηματογραφικός χρόνος. Κάλλιστα το Inception 2 θα ήταν συνέχεια με 19 όνειρα όπου βυθιζόμαστε αενάως.
Εντός του ονειρικού αυτού κόσμου λύνονται και τα άλυτα προβλήματα του mr.Cobb .Εκεί θα λυθεί το ζήτημα με την γυναίκα του την οποία παράσυρε σε ένα Limbo ,όπως πολλάκις αναφέρεται
Η έννοια του Limbo δεν είναι και τόσο απλή. Προέρχεται από καθολική θεολογία του Θ.Ακινάτη και απαντά στο εξής δύσκολο θεολογικό ερώτημα. Τι γίνονται τα αβάπτιστα νήπια αν πεθάνουν; Ε τότε μας λέει ο Ακινάτης δεν πάνε ούτε σε παράδεισο ούτε σε κόλαση πάνε στον τόπο Limbo.Είναι ακριβώς η φαντασίωση του τοξιοεξαρτημένου , γιατί δεν είναι τόσο αφελής να πάει στον «παράδεισο» αλλά ούτε τόσο βλάκας να πάει στην «κόλαση» πάει κάπου στο μεταξύ ,στον τόπο Limbo.
Στην ταινία λοιπόν ο μηχανισμός πλοκής των ονείρων είναι απλός. Αν δεν βυθιστούμε στο βαθύτερο όνειρο για να λύσουμε τα προβλήματα θα παραμείνουμε σε κατάσταση Limbo.Η επιστροφή στο πραγματικό ( το λεγόμενο kick στην ταινία) είναι δυνατό μόνο αν βυθιστούμε και άλλο.
Πρόκειται ακριβώς για τον μηχανισμό και τους τόπους της ουσιοεξάρτησης.
Το σχήμα του Inception είναι το φιλοσοφικό σχήμα της Μαστούρας
Ένας αφόρητος μελοδραματικός πραγματικός κόσμος, μια καρικατούρα της ζωής και ένας υπερπολλαπλάσιος ονειρικός κόσμος όπου πολύ γρήγορα τίθενται μεγάλα διλήμματα που απαντώνται με ναι – όχι ,όπου μόνο εκεί υπάρχει η λύση μέσα από μια ηρωική καταβύθιση.
Άλλωστε στην ταινία οι νύξεις είναι σαφείς . Μια ειδική συσκευή για την υλική διασύνδεση των μελών της ομάδας, μια ουσία από την Μομπάσα της Κένυα και φύγαμε!!
Προφανώς δεν υποστηρίζω μια αφελή πρόθεση στον σκηνοθέτη, αλλά μου είναι προφανής η άρρητη ιδεολογική γραμμή της ταινίας , το υποσυνείδητο της ταινίας (αν μπορούσε να υπάρξει). Το Inception δεν είναι προπαγανδιστικά «μαστούρικο» είναι δομημένο φιλοσοφικά στον κόσμο της τοξικής απόλαυσης.
Θεωρητικές μικρές παρεκβάσεις
Οι ονειρικοί κόσμοι του Inception και οι συχνές αναφορές στην ταινία για το Limbo δίνουν αφορμή για δύο παράλληλες οπτικές
O G.Agamben στο βιβλίο του « Η κοινότητα που έρχεται» έχει αναλύσει για τους χαρακτήρες που αναδύονται σε έργα τέχνης που αναφέρονται ή αναλογούν σε καταστάσεις Limbo.Ως υπόδειγμα αναφέρεται στον Ελβετό μοντέρνο συγγραφέα Robert Walser για τον οποίο γράφει
«Η φύση του Limbo είναι το μυστικό του κόσμου του Robert Walser.Οι χαρακτήρες που δημιουργεί είναι ανεπανόρθωτα χαμένοι ,αλλά είναι χαμένοι σε μια περιοχή που βρίσκεται πέραν της καταστροφής , όσο και πέραν της σωτηρίας: Η μηδαμινότητα τους ,για την οποία είναι τόσο υπερήφανοι ,είναι πρωταρχικά μία ουδετερότητα όσον αφορά την σωτηρία-αυτή είναι η πιο ριζοσπαστική αντίρρηση που έχει προταθεί ενάντια στην ιδέα της συγχώρεσης .Η πραγματικά μη σωζόμενη ζωή είναι αυτή της οποίας δεν υπάρχει κάτι προς διάσωση και μπροστά σε μια τέτοια ζωή η παντοδύναμη θεολογική μηχανή της χριστιανικής οικονομίας ναυαγεί»
Η αναφορά του Agamben θυμίζει αμέσως την περίπτωση της συζύγου του Cobb ,η οποία παραμένει μη σωζόμενη ούτε στον πραγματικό ούτε στον ονειρικό κόσμο, αφού η υπονοούμενη εμπλοκή του Cobb στον θάνατο της είναι τελικά αιωρούμενη.
Ανάλογα θα μπορούσε να αναλύσει τους ονειρικούς κόσμους στο Inception με το μεγαλειώδες ταξινομητικό σύστημα που αναπτύσσει ο A Badiou στις «Λογικές των Κόσμων»
Κάθε όνειρο στο Inception είναι ένας «άτονος» κόσμος με μόνο ένα «σημείο» ,δηλαδή αφόρητο δίλημμα του υποκειμένου που διατυπώνεται αυστηρά διαζευκτικά «ναι-όχι» και θέτει σε αμφισβήτηση όλον τον «κόσμο» .
Στο Inception έχουμε ένα πληθωρισμό από εικόνες που αντιστοιχούν σε «άτονους κόσμους» σε κόσμους με ελάχιστα ηθικά διλήμματα, που δεν μπορούν να συγκροτήσουν «πλευρές» (sites) δηλαδή συνθήκες για «συμβάντα» . Πρόκειται για μια «άτονη» ταινία, που ως τέτοια είναι βαθιά συντηρητική και αντιδραστική.
ΥΣ
Προφανώς είναι άλλο πράγμα το ατομικό δικαίωμα τοξικοεξάρτησης,αυτοκτονίας κλπ και άλλο πράγμα η κριτική στον κόσμο των ουσιών
Συνδέσεις
LLS:Ηλίας του 16ου
LLS:Avatar vs Blade Runner
LLS:Antichrist (Trier)
LLS:Ψυχή Βαθιά
LLS:Κυνόδοντας
Posts
