Υπάρχει κάτι όντως ενδιαφέρον στην τρέχουσα συγκυρία:
Ο όρκος ως τελετουργία συλλογικής συγκρότησης αποτελεί πλέον τρέχουσα πρακτική της άκρας δεξιάς .Ο Καρατζαφέρης έχει καθιερώσει τον όρκο στο συνέδριο του (1), ομοίως ο Καμένος ορκίζεται (2), ενώ είναι συνήθης πρακτική και στην Χρυσή Αυγή(3).
Εδώ θα άξιζε να σημειωθεί πως ουσιαστικά , για την λειτουργία του όρκου δεν έχει σημασία αν γίνεται επίκληση του θείου. Αυτό που κατοχυρώνει τον όρκο, είναι η ίδια η μυστηριώδης δύναμη της γλώσσας. Η ίδια η γλώσσα εμπεριέχει την άγνωστη δύναμη της σύναψης αυτής της αδιαμεσολάβητης σχέσης του ομιλούντος με τον κόσμο. Ο όρκος έχει αξία είτε ονοματίζονται τα θεία είτε τα εγκόσμια. Ο πολιτικός όρκος στον εμφύλιο ήταν εκτεταμένη πρακτική της άλλης πλευράς (4)
Η εκτεταμένη χρήση του όρκου από την άκρα δεξιά, μπορεί να παραπέμπει στο λαϊκό θρησκευόμενο ακροατήριο της, ως μια επικοινωνιακή χειρονομία αντίστοιχη της εικόνας της Παναγιάς Σουμελά την οποία σηκώνουν όλοι το Δεκαπενταύγουστο ,όμως ακούσια σηματοδοτεί μια βαθύτερη χειρονομία.
Αν η πολιτική υπόσχεση ανήκει στην περιοχή μιας πολιτικής τεχνολογίας με μηχανικά ισοζύγια " υπόσχεσης - επαλήθευσης" ο όρκος κινείται σε μια βαθύτερη περιοχή μιας ανθρωπολογικής συνθήκης πέραν την αξίωσης επαλήθευσης. Η διάψευση της πολιτικής υπόσχεσης είναι μέρος της, προϋπάρχει ως δυνατότητα από τη στιγμή της εκφοράς της .Αντίθετα ο όρκος υπάρχει ακριβώς για να άρει τις εγγεγραμμένες εκ των προτέρων πιθανότητες ψεύδους .Η ψευδορκία γίνεται ποινικό αδίκημα, όσον αφορά τις συνέπειες της στο δικαστήριο ,γίνεται βλασφημία όσον αφορά την θεολογική της διάσταση. Η διάψευση όμως της πολιτικής υπόσχεσης είναι απλά μια άλλη όψη της, η οποία γίνεται δυνητικά εξηγήσιμη και αποδεκτή. Η διάψευση όμως του όρκου είναι άρση του, ολική καταστροφή του, δεν αποδέχεται εξηγήσεις ή αποδοχή.
Η εκτεταμένη χρήση του όρκου συνιστά μέρος της ανάγνωσης που κάνει η ακροδεξιά στη δικιά της κριτική του συστήματος.Η μεγάλη αφήγηση για το «σύστημα» στηρίζεται σε μια παραδοχή ύπαρξης μιας " μηχανής" η οποία υποτάσσει τη ζωή εργασία μέσω των υποσυστημάτων της ( οικονομία, δίκαιο, καταστολή, ιδεολογικοί μηχανισμοί κλπ) και αναπαράγει τις σχέσεις. Αν η αριστερά στην ανάγνωση του συστήματος ανακαλύπτει τις βαθύτερες διασυνδέσεις και ροές εντός των υποσυστημάτων με βάση τεχνικά, αναλυτικά, προσδιορισμένες αλληλουχίες, η ακροδεξιά ανακαλύπτει τις εσωτερικές διασυνδέσεις αυτές ως εκφράσεις μαγικοθρησκευτικών δομικών στοιχείων .Στην ακροδεξιά ανάγνωση υπάρχουν εξηγήσιμες εκφράσεις και λειτουργίες των υποσυστημάτων ( δίκαιο, οικονομία κλπ) μόνο που η συγκολλητική ουσία , οι συνάψεις έχουν λειτουργικά στοιχεία ,φυλής, θρησκείας κλπ.
Ο όρκος λοιπόν, ως λειτουργικό συστατικό μιας ανάγνωσης του κόσμου- συστήματος με εσωτερικές συνάφειες , αναδύεται στον ακροδεξιό πολιτικό λόγο ως φυσική έκφραση των δομικών στοιχείων του συστήματος αυτού: των συμπαγών μυστηριακών μονάδων που ενοποιούν το κόσμο, τη γλώσσα, τις πράξεις .Με τους όρκους η ακροδεξιά δεν προσπαθεί να ενισχύσει απλά την αξία της πολιτικής της υπόσχεσης , αλλά ασυνείδητα επαναδιατυπώνει την ανάγνωση της για την ενότητα του κόσμου, της γλώσσας, των ανθρώπων ως σύστημα, μόνο που εδώ τα υποσυστήματα δομούνται από μαγικοθρησκευτικές δομές .Ο ακροδεξιός λόγος είναι πολιτικά " τεχνικά" αντισυστημικός ,αποκαλύπτει τις εσωτερικές συνάψεις, μόνο που αυτές πάλλονται και αναπλάθονται από μηχανισμούς δομημένους από μονάδες μυστηριακής φύσης.
Σύμφωνα με τον G.Agamben (5) ένα από τα χαρακτηριστικά της εποχής μας είναι ότι ,για πρώτη φορά ίσως στην ανθρώπινη ιστορία καλούμαστε να συγκροτήσουμε την κοινωνία χωρίς την εκτεταμένη επικύρωση της μέσω του όρκου.Αν μπορούσαμε να απλοποιήσουμε τη θέση του GA ,αυτό έγκειται στο εξής:
Ο όρκος προϋπάρχει της μαγικοθρησκευτικής ιστορικής φάσης της ανθρωπότητας. Η λεκτική τελετουργία για την επικύρωση ενός δεσμού κοινωνίας ,κόσμου, γλώσσας είναι θεμελιακή .Ο όρκος συνιστά αυτή καθ´ εαυτή την οργανική ενότητα του ομιλούντος με τις πράξεις, το περιβάλλον του, τη ζωή και τη γλώσσα. Η κατεύθυνση του όρκου ,ευκτική ή επιβεβαιωτική είναι δευτερεύουσα στην ανάλυση αυτή. Ο όρκος προηγείται της θρησκείας και του νόμου.
Αν η ηθική και όχι απλώς η γνωστική σύνδεση ,μεταξύ λέξεων, πραγμάτων και πράξεων διαρραγεί τότε προωθείται ένας θεαματικός και ανεξέλεγκτος πολλαπλασιασμός των κενών λέξεων αλλά και όλων των νομικών μηχανισμών οι οποίοι προσπαθούν να ελέγξουν όλες τις πλευρές της κοινωνικής ζωής. Είναι ενδιαφέρον άτι η λεκτική κενολογία , λεξιλαγνεία και η νομική επικυριαρχία του κράτους είναι παράλληλα φαινόμενα.
Αν η θέση του GA είναι ορθή τότε απέναντι στις ορκωμοσίες της ακροδεξιάς , δεν αρκεί η αποδόμηση του αταβιστικού χαρακτήρα τους, γιατί η δύναμη του όρκου προηγείται του αταβισμού αυτού. Οι ορκωμοσίες της ακροδεξιάς ρισκάρουν να γίνουν ψευδορκίες και άρα πολιτικά μαχητές ,αλλά στο μεταξύ έχουν μεταφέρει το επίδικο σε ένα επίπεδο όπου η ακροδεξιά θέλει να μεταφέρει έτσι και αλλιώς: από το επίπεδο της τεχνικής πολιτικής σε ένα επίπεδο πολιτικής θεολογίας. Εδώ όμως αναδύεται ένα κρίσιμο ίσως δυσεπίλυτο ζήτημα: Αν η τεχνική πολιτική είναι κατά βάθος τελικά πολιτική θεολογία, τότε η ακροδεξιά πρωτοβουλία της προσφέρει ένα προβάδισμα . Η απομάγευση της πολιτικής των όρκων μέσω της έλλογης κριτικής φτάνει σε ένα όριο πέραν του οποίου αυτή συναντά όντως ένα πυρήνα μυστηρίου: αυτού της δύναμης της γλώσσας.
Τελικά μήπως οι ακροδεξιές ορκωμοσίες αντιμετωπίζονται με τη διατύπωση μιας πολιτικής υπόσχεσης πέραν της πολιτικής μηχανολογίας και πολιτικής λογιστικής; Μήπως απαιτείται μια υπόσχεση ,όχι απλά με περισσότερες εγγυήσεις συνέπειας και αληθείας, αλλά μια λεκτική αποτύπωση σε ένα βαθύτερο ανθρωπολογικό επίπεδο;
Το παράδοξο είναι πραγματικά ενδιαφέρον: Ακόμη και οι πιο άρτιες τεχνικά, λογιστικά, μαθηματικά, προτάσεις λειτουργούν τελικά ως «όρκοι» ως λεκτικές δράσεις με τελετουργικό περιεχόμενο. Εδώ έγκειται και η αδυναμία των πολιτικών προτάσεων με ένταση στο «συγκεκριμένο». Αυτό το συγκεκριμένο γίνεται ,ακούσια, και παρά την θεμιτή θέληση των εκφραστών του, μέρος ενός μυστηρίου. Η πιθανή εκλογική αποτυχία των πολιτικών φορέων των «συγκεκριμένων» μέτρων γίνεται όχι γιατί αυτά δεν στέκουν μαθηματικά ,αλλά γιατί εντάσσονται ακουσίως σε ένα επίπεδο το οποίο δεν υποψιάζονται καν οι φορείς αυτοί. Αντιθέτως η οποιαδήποτε επιτυχία τους δεν οφείλεται στην ακρίβεια της αλγεβρικής διατύπωσης τους αλλά στον βαθμό που αυτή η διατύπωση λειτουργεί ως μέρος ενός «όρκου» ως λεκτική επένδυση μιας μυστηριακής πράξης της γλώσσας. Για να έχουν οι πολιτικές του «συγκεκριμένου» αξία πρέπει να κατανοήσουν τα οντολογικά περιορισμένα όρια τους.
Συμπέρασμα : οι ακροδεξιές ορκωμοσίες αναδεικνύουν τα δυσδιάκριτα όρια , τους περιορισμούς μιας «τεχνικής πολιτικής» αλλά και τις αναπάντεχες μυστηριακές δυνάμεις της γλώσσας.
1.-O όρκος του ΛΑΟΣ
2.-Ο Καμένος ορκίζεται
3.-Όρκος - Χρυσή Αυγή
Posts
10 comments:
Ο όρκος της άκρας δεξιάς είναι ένα πολιτικό τέχνασμα που επικαλείται χωρίς πολλά πολλά τόσο συναίσθημα όσο και το ήθος του πομπού ενώ έμμεσα επιτίθεται στο ήθος του αντιπάλου. Πέρα από την ίδια των λέξεων ως εννοιολογικό σημαινόμενο είναι μία μορφή άμεσης επαφής με το θεό (ακόμα κι αν ως θείο ορίσουμε μία ανθρωπιστική έννοια), μία εξανθρωπισμένη λογική του "χρίσματος" (υπό το μανδύα του φόβου) που παραδίδεται στο μάρτυρα.
Γιατί μην ξεχνάς ότι όποιος ορκίζεται μετατρέπεται αυτομάτως με μάρτυρα δράσης (με τη θρησκευτική έννοια) κι όποιος παρακολουθεί σε μάρτυρα πράξης (με τη νομική μορφή του συμμετέχοντος). Ο όρκος ακριβώς αυτός δίνει μία διάσταση μάρτυρα στο δεξιό πολιτικό, έναν ακτιβιστή για το καλό της ομάδας, έναν άνθρωπο που πολεμά (βλ. Ισλάμ και πρωτοχριστιανικούς αιώνες). Ταυτόχρονα, όμως κάνει και το ακροατήριο εντελώς κομφορμιστικά συμμέτοχο.
Δείμο
Σωστά.
Ωστόσο και η πολιτική υπόσχεση κατα βάθος είναι "ασθενης όρκος".
Υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ εκφώνησης και απαίτησης πραγματοποίησης.
Και πάλι υπάρχει μια έννοια πως η λεκτική ΄δημόσια ανακοίνωση , έχει αδιαμεσολάβητη σχέση με την πραγματικότητα.
Οταν μια προεκλογική συγκέντρωση τελειωνει και ολοι τραγουδουν ενα τραγούδι είναι και αυτό μια δέσμευση που προκύπτει από εκφώνηση.
Το πραγμα δεν ειναι τοσο απλο
Τώρα συνδέεις το τραγούδι με τον όρκο... Δεν είναι έτσι. Το τραγούδι παίζει σημαντικό ρόλο στην ψυχολογία του κοινού, αλλά δε σχετίζεται με την ψυχολογία που δημιουργεί η θρησκευτική (ακόμα και του πολιτικού) διάσταση του όρκου. Το τραγούδι (εκτός αν είναι ύμνος του κόμματος) είναι γέννημα άλλων συνθηκών κι όχι κατά παραγγελία όπως ο όρκος και η προσευχή. Άσχετα του πως το εκμεταλλεύονται.
Πάντως στην ίδια λογική οφείλουμε να εντάξουμε τα συνθήματα που φωνάζουν από κάτω οι παριστάμενοι κάθε τόσο σε συνέδρια και συγκεντρώσεις...
Δείμο
Μπορείς σε παρακαλώ να μου διατυπώσεις κατα τη γνώμη σου τη διαφορά του πολιτικού όρκου (οχι σε δικαστήρια,πχ του όρκου του ΕΑΜ) και της πολιτικής υπόσχεσης;
Ο όρκος κατά τη γνώμη μου παραπέμπει σε μία ιεροτελεστία (πολιτική ή θρησκευτική άνευ νοήματος) με καθαρά συναισθηματική φόρτιση κι επίκληση. Η υπόσχεση πλην περιπτώσεων λαϊκισμού κλπ, ουσιαστικά παραπέμπει στη λογική. Μην ξεχνάς ότι και στην καθημερινότητα αυτή είναι η βασική διαφορά τους. Απλά στην πολιτική έχουν άλλο χρώμα...
Συγνώμη που παρεμβαίνω. Για μένα η διαφορά είναι διαφορά παράδοσης και νεοτερικότητας. Κάθε μορφή όρκου επικαλείται ως μάρτυρα και κριτή μια μεταφυσική οντότητα, όχι κατ' ανάγκην το θεό, μπορεί να είναι ακόμη παλαιότερη, ανιμιστική, ή νεότερη -η "τιμή" και η "αξιοπρέπεια", κατ' εμέ συμβολικές οντότητες που ξεπερνούν τον άνθρωπο.
Η υπόσχεση εγγράφεται σε ένα συμβατικό άρα φτιαχτό, πλάισιο του οποίου η σχέση με την αρχή pacta sunt servanda είναι αν όχι αναμφισβήτητη τουλάχιστον οικογενειακής συγγένειας.
Άρα δείμο του πολίτη έχεις ένα δίκιο όταν αναδεικνύεις τη σχέση της υπόσχεσης με τη λογική.
Αυτή η εξήγηση βέβαια δεν αναιρεί την διατύπωσή σου left liberal ότι πρόκειται για ασθενέστερο όρκο, εξηγεί τον επιθετικό προσδιορισμό. Και αυτό γιατί ένα πρόσωπο της νεωτερικότητας που εκφράζεται και δια της υπόσχεσης κρύβει τη δική της μεταφυσική (όλες οι συμβολαιϊκές θεωρίες).
ένα άλλο πιο σκεπτικιστικό πρόσωπο την αμφισβητεί πλήρως (το περίφημο επιχείρημα του Hume από που απορρέει ότι οι συμβάσεις πρέπει να τηρούνται?)
Εντέλει η προσωπική μου άποψη που συνδέεται με τις σπουδές μου στα νομικά είναι ότι όλες οι δεσμέυσεις εντέλει έχουν ως λόγο ισχύος ...την υπόθεση (εναλλακτικά για συγγενική θεμελιωση την κοινωνική αναγνώριση). Μόνο κατ' αυτόν τον τρόπο βλέπω τη δυνατότητα του πλήρους αποχωρισμού από τη λογική του όρκου.
Για μια λιγότερο ερασιτεχνική θεμελιωση του γιατί ισχύει η υπόσχεση καιεπισκόηση θεωριών παραπέμπω για όποιον ξέρει γαλλικά εδώ
http://www.laviedesidees.fr/Des-promesses-encore-des-promesses.html?lang=fr
Δείμο
Η απάντηση σου,διαυγάζει και το ζήτημα.
Το θέμα δεν είναι αν για σένα η όρκος είναι απλή τελετουργία ανευ νοήματος, αλλά γιατί η τελετουργία ανευ νοήματος , τελικά έχει νόημα.
Ακόμα και ο διαχωρισμός λαικιστική ή όχι υπόσχεση δεν λείνει το θέμα.
Αν όπως λες η μη λαικιστική υπόσχεση έχει αξιώσεις αλήθειας επειδή εδράζεται στην λογική, τότε αυτη η λογική ενέχει θέση όρκου.Γιατί όπως ο όρκος πρέπει να εκφωνηθεί να ανακοινωθεί δημόσια.
Μα και αυτό δεν είναι τελετουργία;
Το νόημα της ανάρτησης και το σχετικό βιβλίο του GA, είναι ότι τελικά υπάρχει ένα μυστήριο στη δύναμη της γλώσσας.Είτε ως ορκο είτε ως υπόσχεση αναμένουμε η λεκτική εκφώνησηση να δημιουργήσει μια ηθική δέσμευση με τον κόσμο
Yanni
Η αναφορά σου από το laviedesidees λεέι ακριβώς το ίδιο!
Η υποχρέωση για την υποσχεση είναι τελικά μυστηριώδης!
Que faire dès lors de ce mystère de l’obligation promissive qui pousse, selon nous, certains candidats à promettre de tenir leurs promesses, comme si ce redoublement presque incantatoire suffisait à résoudre ce problème. Les deux tentatives de résolution proposées – l’une par les accords et l’autre par les valeurs, plus proche d’une perspective conséquentialiste – ont, on l’a vu, reconduit les difficultés plutôt qu’elles ne les ont dissoutes. Face à ces impasses, une voie plus modeste consisterait alors à montrer, comme le fait Stan Husi (« Is Promising a Practice and Nothing More ? », p. 109-123) qu’un tel mystère n’a pas à être résolu, mais que ce sont peut être les perspectives philosophiques qui créent d’elles-mêmes une telle inquiétude pratique (practical angst) : lorsque nous agissons et suivons des règles tous les jours, nous ne nous posons pas en effet la question de savoir pourquoi nous les suivons
Ακριβώς αυτό είναι το ζήτημα.
Είτε υπο την μορφή του όρκου είτε ως υπόσχεση υπάρχει ένα όριο πέραν του οποίου η σύνδεση εκφώνησης υλοποίησης είναι μυστηριώδης.
Ευχαριστώ για την αναφορά
Είτε με τον όρκο, είτε με την υπόσχεση, το λεκτικό εκφώνημα μεσολαβεί για την τέλεση μιας πράξης· της λεκτικής. Ο τελεστικός λόγος.
´Ομως το μυστήριο της δύναμης της γλώσσας, υφαίνεται και πέραν του λόγου, κυρίως στον όρκο. Εδώ, ο λόγος γίνεται κίνηση, δόνηση σωματική. Το σώμα πάλλεται με στάσεις, χειρονομίες στερεότυπες και επαναλαμβανόμενες σε ένα τελετουργικό παρά τον λόγο και έξω απ´ αυτόν. Η τελετουργία της γλώσσας του σώματος. Ο όρκος έχει θεατρικότητα.
Νομίζω ότι η πράξη του όρκου διαθέτει αυτοαναφορικότητα και στρέφεται προς τα μέσα. Προτίστως για να αυτοδεσμευτεί ηθικά το υποκείμενο και έπειτα να δεσμεύσει, ώστε να σχηματιστεί ο κύκλος της ένωσης και της μαρτυρίας. ´Ετσι ο όρκος, από τη σύλληψή του, ενέχει πολεμική , την ένταση της δοκιμασίας και της πάλης - εσώστροφης και εξώστροφης.
Γι' αυτό υπόκειται στο ´´νόμο ´´ της τιμωρίας.
- Στη μυθολογία συχνά το πρόσωπο του ´Ορκου το συνέδεαν με τον ´Αδη και τον Πλούτωνα -
Η υπόσχεση, βουβή ή ομιλούσα, μοιάζει πιο ελευθεριακή, αν και εμπεριέχει την ηθική δέσμευση.
Σήμερα, ο συμβολισμός του όρκου χάνει τη σημασία του, αφού και η τιμωρία του ´´επίορκου ´´ αποδυναμώθηκε, αλλά και η γλώσσα χειρουργείται στα εργαστήρια της πληροφορίας, του θεάματος, της διαχείρισης.
Και για τα πατήματα του όρκου, που όσο σβήνουν, τόσο πιο έντονα ακούγονται στις ακροδεξιές οργανώσεις, θα πρέπει να αναρωτηθεί η ´´δημοκρατική´´ κοινωνία και η αριστερά της, τι απομάγευσε ιδεολογικά και γλωσσικά, ώστε να μάθει τι ποιεί η δεξιά της, αλλά και τι θά ποιήσει η ίδια.
Ρίνα
Οντως παραγωγική συμβολή.
Το θέμα αν η μπορεί να γίνει απομάγευση τελικά
Μήπως η γλώσσα είναι το απόλυτο όριο του μυστηρίου;
Μήπως είναι αδύνατο να το υπερβούμε;
Ρωτάω απλώς.....
Post a Comment