Eric Aarons:Hayek vesrus Marx

Ξεκινήσαμε το LLS με ένα ξεκάθαρο Liberal στον τίτλο ,υποσημαίνοντας βιώνοντας ως πολίτες μια σειρά από αντιφάσεις στην τρέχουσα ιδεοκίνηση.


-Πως είναι δυνατόν η Αριστερά να έχει μια δυσπιστία στον Φιλελευθερισμό όταν όλο το τόξο των συντηρητικών δυνάμεων στην Ελλάδα έχει ουσιαστικά άγνοια έως απόσταση από το ρεύμα αυτό;

-Πως είναι δυνατόν να εξαντλείται όλος ο πολιτικός και ιδεολογικός προβληματισμός με βάση την λέξη κλειδί «νεοφιλελευθερισμός» όταν κανείς δεν την υπερασπίζεται θετικά,και το κυριώτερο κανείς δεν μπορεί να την ορίσει ούτε καν αρνητικά.Η Αριστερά γύρω από κεντρικές έννοιες έχει κτίσει κολοσιαία κινήματα (αντιιμπεριαλιστικό,αντικαπιταλιστικό κλπ) ενω «αντινεοφιλελευθερο» δηλώνει όλο το πολιτικό τόξο των πολιτικών δυνάμεων στην Ελλάδα.

Η αντίφαση αυτή μας οδήγησε στην αναγκαστική ενασχόληση με μερικούς από τους εκφραστές του ρεύματος (Hayek,Nozick,De Jouvenel) και ανακαλύψαμε μερικές από τις εξηγήσεις των ζητημάτων μας.

Είναι σαφές ότι ο ένας αστερισμός ιδεων που ορίζονται ως σύγχρονες φιλελεύθερες μοίαζουν με τον «Μαρξισμό» στην χύδην έννοια . Μπορούν να χρησιμοποιηθούν από πολλούς κατα βούληση είτε ως απολογητικές είτε ως πολεμικές όχι όμως συνήθως ως κριτικές προσεγγίσεις .Τα δρώμενα στην Βόρεια Κορέα είναι απολύτως Μαρξιστικά,όσο και η Παγκόσμια κρίση είναι απολύτως Φιλελευθερη.Αρα χρειάζεται μια αναγκαστικά επιλεκτική,συγκρητική,γόνιμα μεταμοντέρνα αντιμέτώπιση.Αυτός όμως ο θετικός μεταμοντερνισμός είναι όμως επικίνδυνος ως ρεύμα σκέψης.Εχει κατηγορηθεί ως υπέυθυνος μιας ιδεολογικής ρευστότητας,μιας επινενοημένης διάχυσης σε ένα κόσμο χωρίς βεβαιότητες,για να δικαιολογηθεί ο μονόδρομος της σημερινής βαναυσότητας. Επομένως ένα εγχείρημα Left Liberal είναι μια υστερη σοσιαλδημοκρατική «σούπα» ,ένας «Ανδρουλακισμός» ή ακόμα και ένας αυθεντικός συντηρητικός αντικρατισμός μεταμφιεσμένος σε Left.

Ομως αν παρατηρήσουμε τα πιο παραγωγικά ρεύματα αριστερής αναζήτησης τότε όλα μα όλα είναι αναγκαστικά «πολυσυλλεκτικά» «αναθεωρητικά» φλερτάρουν με εκφράσεις και ασκήσεις οριακές.(Ζιζεκ –ποπ κουλτούρα ,Badiou –Συμβαν ,Θαυμα Θεολογία, Negri πλήθος vs τάξη ,κλπ )

Ο συντάκτης του LLS είναι γνώστης οτι η μηχανή των κλισε είναι η πιο παραγωγική στην νεοελληνική ιδεοκίνηση.Εδώ υπάρχει και μια νεο ελληνική ιδιαιτερότητα .Η καταθληπτική ανυπαρξία αξιόλογου συντηρητικού ιδεολογικού λόγου,δεν έχει ασκήσει την κοινη γνωμη στην αντίφαση «συντηρητικός αντιδραστικός αλλά μεγάλος» .Ετσι ενω «αμάσητα» η εγχωρια αριστερά ναρκισεύεται να εντριφεί στους φρικαλέους αμετανόητους δηλωμένους εθνικοσοσιαλιστές συνεργάτες και σιωπηλούς για κάθε τερατωδια του Χίτλερ ,αλλά τρομερούς διανοητες, Heidegger Schmitt παθαίνει “tralala” όταν ακούει (αν ακούει) Hayek ,Nozick.Η νεοελληνική δημοσιουπαλληλία δημιουργεί και σύνδρομα ιδεολογικής αγοραφοβίας βλέπεις. Αλλα και το ιστολόγιο είναι ένας μοναδικός να διατυπώσει ο καθένας την γνωμη του με το μικρώτερο κόστος.Το ακριβως παίζεται στο blogging μας είναι κατανοητό.Κυρίως τίποτα κατ’εξαίρεση κάτι.

Το επίδικο για την σε βάθος ενασχόληση με τον ριζικό φιλελευθερισμό και όχι με την εγγύτερη σοσιαλδημοκρατία είναι το εξής.Η αριστερά προσεγγίζει τα ζητήματα αγοράς ,ιδιοκτησίας,ατομικότητας,κατα βάθος ως ταμπού,ενοχικά,και τα αποδέχεται σιωπηλά ως αυτονόητα χωρίς όμως να τα προσεγγίσει στον πυρήνα τους.Η ενοχική σχεδόν διαστροφική προσέγγιση της αριστεράς προς τον ριζικό φιλελευθερισμό,είναι κατα την ταπεινωτατη γνωμη μου και μια από τα αίτια της λεγόμενης κρίσης της.Γιατι η αριστερά στην Ελλάδα είναι ισχυρώτατη πολιτικά ιδεολογικά (και ποιος δεν καταλαβαίνει το εστί 10 % και τι συνδικαλιστική υπεροχή σε χώρους πνευματικής εργασίας),είναι όμως ισχνώτατη σχεδόν σε αφασία φιλοσοφικά αξιακά.Στο LLS εχουμε καταθέσει από καιρό την απόρριψη του στερεότυπου της αδύναμης σε κρίση Αριστεράς.Το ότι η Αριστερά αναφέρεται σε αδύναμους δεν σημαινει ότι είναι αυτομάτως αδύναμη.

Απο την έναρξη του το LLS ανεκάλυψε μερικά ενδιαφέροντα πράγματα.

-Μια πλειάδα αριστερών οικονομολόγων στοχάζεται πάνω σε ένα Post Hayek Socialism

-Μικρά περιφερειακά πολιτικά ρεύματα διερευνούν το εγχείρημα (Mutualism ,Liberal Alternative).

Δηλαδή εννούμε εκείνα τα ρεύματα που δεν δεχονται την έννοια της αγοράς όχι ως αναγκαστικό υπόλειμα μιας παρακμιακής αστικής πολιτειολογίας αλλά ως μηχανισμό υπο διαμόρφωση ,ενα θεσμό εντός του οποίου αναπαράγονται ταξικοί συσχετισμοί ,και άρα πεδίο άσκησης πολιτικής.Δεν κατάλαβα γιατί το κράτος είναι επίδικο για την αριστερά και όχι η αγορά.Μάλλον καταλαβαίνα αλλά δεν είναι της ώρας.

Αλλά αυτό που έγινε το φθινόπωρο του 09 ήταν ένα ωραίο δώρο της παγκόσμιας ιδεοκίνησης προς το ιστολόγιο.

Ενας πολίτης που δεν δηλώνει απλά αριστερός οικονομολόγος (δηλαδή με ασαφή όρια επαγγελματικής και ιδεολογικής εμπλοκής) ούτε παίζει με την ασφάλεια της περιφερειακής πολιτικής υπόστασης,αλλά καταθέτει ένα μοναδικό βιογραφικό στρατευσης στην Αριστερά,δημοσιεύει σε ένα από τους πιο έγκυρους εκδοτικούς οίκους το βιβλίο του Marx vs Hayek.

Περί τίνος πρόκειται

Ο θαλερός Eric Aaron (γεν 1919) ο μακροβιώτερος γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Αυστραλίας,ένας τσαγκάρης που από μια υποτροφία παίρνει το Πανεπιστημιακό πτυχίο του και μετά στρατεύεται στην Αριστερά σε μια μοναδική μακρόχρονη διαδρομή ,αρκετή ετσι ωστε η βιογραφία του να γίνει βιβλίο ,στοχάζεται πάνω στους Marx Hayek με ένα μοναδικό τρόπο.

Αφού κολυμπά σε όλο το έργο τους,χωρίς αγιαστούρες,χωρίς εξορκισμούς,με χειρουργική «εξω-ηθική» ακρίβεια ανατέμνει και τους δύο.Και μας παραδίδει ένα σύμπλοκο πρισματικό συμπέρασμα αυστηρά ακατάλληλο για τους μύστες της απλής σκέψης.Οι ΜΗ είναι μοναδικοί ιδιοφυείς,αντιφατικοί,στο έργο τους υπάρχουν τα σπέρματα τραγωδιών και εξάρσεων,ενυπάρχουν συνταγές καταστροφής,αλλά και μοναδικές οδηγίες εξόδου από τις κρίσεις.Για το καλό και το κακό μας χρειάζονται και οι δύο.Σύγχυση,αοριστολογία,ιδεολογική διάχυση ίσως για μερικούς ,εκρηκτικό ενδιαφέρον για καποιους άλλους.Σε όσους μπορούν να δουν την ουσία του εγχειρήματος Left Liberalπου δεν είναι ούτε «ανδρουλακισμός» ούτε καλυμμένος συντηρητικός αντικρατισμός,αλλά προσπαθεια διατύπωσης ενος ριζικού αριστερού προτάγματος με όρους 21 αιώνα αφιερώνεται η σημερινή ανάρτηση.

Προφανως εδω θα αναφερθούμε στον τρόπο που ο ΕΑ καταπιάνεται με ένα τόσο ερεθεστικό θέμα,και οχι στους ΜΗ.Αλλωστε αυτό είναι και το μοναδικό του βιβλίου αυτού.Το πως κάποιος μπορεί συνοπτικά να μελετήσει τους δύο φιλόσοφους παράλληλα αλλα και αντιστικτικά.

Το βιβλίο χωρίζεται σε 16 κεφάλαια με τους ακόλουθους τίτλους

1.Οι δύο κοινωνικοί φιλόσοφοι 2.-Οι αρετές της αγοράς και οι περιορισμοί της3.-Ορθός λόγος,κανόνες,αυθορμησία 4.-Η ρήξη της αυθόρμητης διαδικασίας 5.-Η διαλεκτική και το νέο παράδειγμα 6.- Εν ονόματι του Marx 7.-Κοινωνική δικαιοσύνη 8.-Η Ηθική 9.-Η ανθρώπινη φύση 10.-Νόμος και κρατος δικαίου 11.-Ελευθερία,υποταγή,ιδιοκτησία 12.-Πολιτική διαμάχη,δημοκρατία13.-Η μεθοδολογία του Marx 14.-Η μεθοδολογία του Hayek 15.-Το πρωτείο των αξιών 16.-Επίλογος

Με αυτήν την κατανομή ο ΕΑ καταφέρνει να καταπιαστεί με όλα τα επίδικα ζητήματα ,αναφερόμενος με ακρίβεια στους ΜH χωρίς διάθεση στρογγυλέματος.

Η περιδιάβαση του ΕΑ θα μπορούσε να παρουσιαστεί περίπου ως εξής

Τα κοινά

-Οι δύο κοινωνικοί φιλόσοφοι είναι διεπιστημονικοί.Ασχολούνται με την φιλοσοφία,την επιστημολογία,την πολιτική οικονομία,την ιστορία,την ανθρώπινη φύση,και τις αξίες

-Τους ενώνει η διαλεκτική διερεύνηση των κοινωνικων φαινομένων.Η εξέταση του μερικού,η ένταξη του στην ολότητα,η αντιμέτωπιση της ολότητας και η δυναμική της με το περιβαλλον της

-Τους ενώνει ενας «οικονομισμός» της αφθονίας και της παραγωγικότητας .Ο Μ μέσω της έντασης παραγωγικές δυνάμεις-παραγωγικές σχέσεις και ο Η μεσω του δεσμού του χρήματος (Cash Nexus) δείχνουν να έχουν μια ανευ όρων αποδοχή της προτεραιότητας του οικονομικού πεδίου.Και οι δύο αναπτύσσουν μια πολιτειολογία που αναπτύσεται στο βάθρο είτε μιας ριζικής επίλυσης –ανατροπής της οικονομικής δομής (Μ) ή ενός προτάγματος ικανοποίησης των υλικών αναγκών (Η)

-Τους ενώνει μια διαλεκτική μεθοδολογία της αφαίρεσης.Και οι δύο αφ’ενός μεν οικοδομούν την θεωρία τους από το μερικό στο καθολικό και τανάπαλιν,αλλά διατυπωνουν νόμους ή αρχές στο υψηλώτεροι επίπεδο αφαίρεσης.Η φύση της έννοιας «Κεφαλαίου» στον Μ και οι κανόνες “Rules” ως απότατο αποδεκτό όριο κοινωνικής συνοχής στον Η ,δεν μπορούν να κατανοηθούν παρά μόνο ως αφαιρέσεις σε ένα διαλεκτικά δομημένο οικοδόμημα.

Οι εσωτερικές ασυνέπειες

-Στον Η η έννοια της αυθόρμητης τάξης,επεκτείνεται εκτός από την αγορά,σε όλη την κοινωνία.Όλες οι εξελίξεις (ήθη,γλωσσα,χρημα,έθνη κλπ) θεωρούνται ως περίπου συνεχή φαινόμενα ,εντασσόμενα σε μια αέναη διαδικασία δοκιμής λάθους.Η καθολικότητα της αυθορμησίας προφανως δομεί τα πολιτικά προτάγματα (μέριμνα για την διατήρηση της ανοικτότητα της διαδικασίας ,αποστροφή για κοινωνικά μερικά προτάγματα) αλλά δεν μπορεί να προσανατολίσει τις πολιτικές στις οριακές καταστάσεις.Ετσι ο Η είναι αμήχανος στην δικτατορία Πινοσέτ.Ακόμη και στην σημερινή κρίση είναι ουσαστικά αδύνατο να ορίσουμε τις «αυθορμησίες» και τις «παρεμβάσεις» που την ορίζουν.

-Στον Μ η θεωρία της Αξίας,συνδιαζόμενη με την αντίληψη για την πτωση του ποσοστού κέρδους ,οδηγεί τελικά σε μια ολική διάψευση για την μορφή της κοινωνικής ανισότητας.Το προλεταριάτο μετασχηματίζεται σε μια μικροαστική τάξη που κινείται εντός μιας οπτικής κατωχυρωσης και επέκτασης των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων.Και αυτή η σύγχρονη μορφή ανισότητας βάζει σε δοκιμασία όλη τηην μαρξιστική προβληματική.

Οι ασάφειες

-Δεν είναι καθόλου σαφές τι έννοια δίνει ο Μ στην έννοια της αγοράς.Στο έργο του η αγορά είναι ο καπιταλισμός,και αντιδιαστέλλεται ρητά και κοφτά με τον οικονομικό προγραμματισμό.Ωστόσο η ασάφεια στην εννοιοδότηση της αγοράς ,μπλοκάρει την αριστερά στο να διαχειρστεί τις συγκυρίες της κρίσης

-Ο δομικός αγνωστικισμός του Η ,ο οποίος θεωρεί αδύνατη και επιστημολογικά α-νόητη την εννοια της κοινωνικής θέλησης ,καθώς όλα ανάγονται σε ατομικές βουλήσεις,οδηγεί τελικά σε μια παραίτηση του κοινωνικού παρατηρητή,ή σε μια μεθοδολογία που δεν εαφρμόζεται πουθενά αλλού.

Οι ασύμπτωτες συμφωνίες

Τόσο ο Μ όσο και ο Η εκκινώντας από διαφορετικές οπτικές δεν αναφέρονται στην «κοινωνική δικαιοσύνη»

Στον Μ το καπιταλιστικό σύστημα δεν είναι άδικο ως παραδρομή,είναι εσωτερικά δομημένο ώστε η πυρηνική αδικία του ( οι παραγωγοί δεν ανταμοίβωνται) να είναι φυσική.Κοινωνική δικαιοσύνη και καπιταλισμός είναι αντίφαση.

Αντιστοίχως στον Η η ίδια η έννοια του «κοινωνικού» είναι ιδεοληπτική αφαίρεση και δεν έχει ουτε καν επιστημολογική αξία.Το «κοινωνικό» είναι εκ των υστέρων τέλεση ,εμπιερικό συμπύκνωμα απειράριθμων και τελικα ανεξέλεγκτων πράξεων.Ο εκ των προτέρων ορισμός του «κοινωνικού» αποτελεί αταβιστική παλινδρόμηση προς πρωιμες κοινωνίες των προσωπικών ανταλλαγών.

Μια ταυτόχρονη ασύμμετρη συμφωνία υπάρχει στους ΜΗ σχετικά με τους νόμους και όλο το δικαιικό οικοδόμημα

Στον Η προκρίνεται οι κανόνες “Rules” εναντι των νόμων “Laws”.Οι νόμοι θεωρούνται ως συμβάσεις που πρέπει να υπηρετούν την θεμελειακή δυνατότητα της κοινωνίας να πειραματιστεί και όχι το αντίστροφο.Ετσι οι κανόνες έχουν μεγαλύτερη αξία για τον πολιτισμό

Στον Μ οι νόμοι ομοίως αποτελούν μέρος του «επικοδομήματος» και αντιμετωπίζονται σχετικιστικά,φθάνοντας στην απόλυτη σχετικοποίηση στο έργο του Pasucanis.Ο ΕΑ υποσημειώνει την παραλληλία ΜΗ και στην γνωση του έργου του Pasucanis από τον Η.

Το κοινό πρόβλημα (Ηθική και Αξίες)

-Ο ΕΑ αφιερώνει μεγάλο μέρος του βιβλίου του ,διασπειρώμενο σε όλα τα κεφάλαια ,σε ένα προβήματισμό που κωδικά ονομάζει το ζήτημα των αξιών.Εντοπίζοντας και στους δύο ένα «οικονομισμό» διαπιστώνει μια ελλειματικότητα για το πως εντασσόνται στο έργο τους,και τελικά ,αυτό έχει σημασία,πως προσανατολίζουν το υποκείμενο στα αένα διλλήματα.Για τον εμπλουτισμό αυτής της ελλείπουσας προβληματικής ο ΕΑ καταφεύγει συνεχως στους Hume Gramsci

-Για τον Μ είναι σαφές ότι η πρώιμη προβληματική «βαση-επικοδόμημα» οδήγησε στην απλοική καταστροφική σύλληψη μιας ηθικής παραγώγου ενός συσχετισμού παραγωγικών σχέσεων.Η απόσυρση της ατομικής ιδιοκτησίας,οδήγησε σε μια απόσυρση από την προβλήματική της μοναδικότητας (singularity) – ατομικότητας (individual) ,και στο όνομα του συλλογικού οδηγηθήκαμε στον εξαχρειωμένο ατομικισμό του υπαρκτού

-Στον Η ομοίως οι Αξίες και η Ηθική εντάσσονται στην γενικώτερη προβληματική της αυθορμησίας όπου τελικά όλα κατοχυρώνονται μέσω των αέναων δοκιμών λάθους.Ετσι λοιπον προκρίνεται σχεδόν ως θεμελειακή η έννοια της οικογένειας,της δυσπιστίας προς τις κοινωνικές ηθικές ανατροπές.Το κυριώτερο όμως πρόβλημα,που κατα τον ΕΑ, διαπερνά ολόκληρο το φιλοσοφικό οικοδόμημα του φιλελευθερισμού και παραμένει άλυτο είναι η σχέση ηθικής και αγοράς.Δηλαδή αν η αγορά λειτουργεί αυστηρά ως μηχανισμός ποσοτικοποιημένων επιλογών,και θα αφήσει εκτός τον κοσμο των αξιών ο οποίος θα λειτουργήσει ως δομή μιας παράλληλης κοινωνίας πολιτών ή οι αξίες θα ενσωματωθουν ως ποσοτικοποιημένες οντότητες στις τιμές.

Ο ΕΑ καταλήγει με ένα ανοικτό τρόπο ,χωρίς συμπερασμα να θεωρεί το ζήτημα των αξιών και της ηθικής ως το σχεδόν κύριο πρόβλημα της εποχής.Η σχετική αποτυχία των ΜΗ και η αέναη συζήτηση τελικά μετατοπίζει το πολιτικό πρόβλημα ως ηθικό.

Παρουσιάσαμε μερικά βασικά μοτίβα του ΕΑ.Δυστυχως ο χρόνος δεν επαρκεί να το παρουσιασουμε όλο,καθώς περιλαμβάνει και μερικά πολυ ενδιαφέροντα άλλα θέματα όπως αυτό της «Δαρβινικής Αριστεράς» ή της κριτικής της έκθεσης Stern για το κλίμα

Ας ευχηθούμε κάποιος εκδότης να το μεταφράσει.



Hayek versus Marx by Eric Aarons (Routlege 2009)

Αλλη βιβλιογραφία

Socialism after Hayek by Theodore Burczak ed.(The University of Michigan Press 2006)

Marx Hayek and Utopia by C.M.Sciabarra ( Suny 1995)

Total Freedom by C.M.Sciabarra (Pen State Press 2000)