Ο οικονομικός σχεδιασμός στις Grundrisse.A.Negri

Παραθέτουμε μια μετάφραση από το Marx Beyond Marx του Α Νέγκρι

Το βιβλίο αυτό γραμμένο ουσιαστικά το 1978 ,αντανακλά μια πρώιμη περίοδο σκέψης του συγγραφέα διαφορετική από αυτή που εγκαινίασε με την μελέτη του για τον Σπινόζα (The Savage Anomaly) και οδήγησε στην τριλογία της Αυτοκρατορίας (Empire ,Multitude,Commonwealth)

Το παραθέτουμε γιατί αποκαθιστά με ένα τρόπο μια από τις μεγάλες παρανοήσεις εντός Αριστεράς ,σχετικά με την υποτιθέμενη ανωτερότητα του κεντρικού οικονομικού σχεδιασμού έναντι της αγοράς, η οποία μάλιστα τεκμηριώνεται εντός του Μαρξ.

Δυστυχώς παραθέτω μόνο το καταληκτικό συμπέρασμα του Νέγκρι ο οποίος υποστηρίζει ότι από τον Μαρξ των Grundrisse δεν προκύπτει ι η έννοια της οικονομικής υπεροχής των κεντρικά σχεδιασμένων οικονομιών. Ο κεντρικός σχεδιασμός αφορά μόνο την προοπτική κατάργησης της εργασίας. Το συμπέρασμα προκύπτει από μια σειρά παρατηρήσεων και εμβαθύνσεων του Νεγκρι

Στον φίλο Radical Desire αφιερώνεται η ανάρτηση, προφανώς μόνο συμβολικά, γιατί ουσιαστικά μόνο αυτός θα κατάφερνε να παρουσιάσει ολόκληρα κεφάλαια όπως γενναιόδωρα κάνει τόσο καιρό.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Μarx θεωρούσε τον σχεδιασμό ως ιδιότητα του κομμουνισμού.


Παρά ταύτα ,πολύ συχνά και βασισμένοι στον Εngels ,η σχέση κομμουνισμού σχεδιασμού έγινε αντιληπτή είτε με τους απλοϊκούς όρους ως κοινωνικοποίηση «κρατικοποίηση» των σχέσεων παραγωγής, ή ως «υπέρτερος οικονομικός ορθολογισμός».


Είναι προφανές όταν εξετάζουμε τις Grundrisse ότι δεν πρόκειται περί αυτού.


Ο κομμουνισμός είναι σχεδιασμός μόνο όταν αφορά τον σχεδιασμένη εξάλειψη της εργασίας. Ο σχεδιασμός είναι μια έκφραση (και συνθήκη ταυτόχρονα) του κοινωνικού χαρακτήρα της εργασίας ο οποίος πρέπει να καθυποτάξει τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της διαταγής και της αλλοτρίωσης. Είναι λοιπόν ένας οικονομικός ορθολογισμός που δεν είναι ανώτερος αλλά διαφορετικός. Τόσο διαφορετικός έτσι ώστε να δεν υπάρχει ομοιότητα μεταξύ τους. Όταν οι συνθήκες και η στόχευση για την εξάλειψη της εργασίας δεν υπάρχουν ,ο σχεδιασμός είναι μια νέα μορφή καπιταλιστικής κυριαρχίας με σοσιαλιστική μορφή. Σε αυτό το σημείο η Μαρξιστική κριτική του σοσιαλισμού ασκεί όλη την ισχύ της.


Ο σοσιαλισμός δεν είναι ,και δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να γίνει ένα στάδιο ή ένα πέρασμα προς τον κομμουνισμό. Ο Σοσιαλισμός είναι η αρτιότερη μορφή ,η ανώτερη μορφή του οικονομικού ορθολογισμού του κεφαλαίου, του ορθολογισμού του κέρδους. Συνεχίζει να ασκείται βασισμένος στον νόμο της αξίας ,αλλά μεταφέρεται σε ένα ύψιστο βαθμό συγκεντροποίησης και γενικής σύνθεσης η οποία συνδέει όλες τις μορφές της σοσιαλιστικής σχεδιασμένης οικονομίας με την πολιτική και νομική μηχανή του Κράτους .Ο Σοσιαλισμός κρατάει ζωντανό και γενικεύει τον νόμο της αξίας.


Η εξάλειψη της εργασίας είναι η μοναδική αντιστροφή του νόμου της αξίας.


Αυτό ακριβώς το ζήτημα της εξάλειψης της εργασίας καθιστά αδύνατη οποιαδήποτε ομοιογένεια ανάμεσα στον καπιταλιστικό και κομμουνιστικό σχεδιασμό. Πρέπει να κριτικάρουμε την διαλεκτική λογική η οποία ενσωματώνει επίπεδα ομοιογένειας στην ανάπτυξη των αντιθέσεων. Αντιθέτως είναι η λογική ενός ριζικού δυισμού που πρέπει να κυριαρχήσει .


Η καταστροφή του νόμου της αξίας -,την οποία το «απόσπασμα των μηχανών» μας επέτρεψε να δούμε στις Grundrisse-είναι στην βάση του μετασχηματισμού της λειτουργίας του σε καθαρή επιβολή. Αλλά η έκφραση της λειτουργίας του ανταγωνισμού ευρίσκεται εδώ. Κάθε σχέση, κάθε κίνηση ομοιογένειας ,κάθε έκφραση σχετικού ορθολογισμού καταπίπτει από την εξαφάνιση του νόμου της αξίας. Η συνέχιση των καπιταλιστικών σχέσεων θρυμματίζεται τελείως. Είναι μόνο η λογική του ανταγωνισμού –βασισμένου σε αντιτιθέμενα και μη αμοιβαία αναγώγιμα υποκείμενα-που λειτουργεί εδώ. Έκαστος πόλος κατέχει τα δικά του κριτήρια για τον σχεδιασμό. Ένας ατομικός σχεδιασμός. Η εργατική και προλεταριακή αυτό-αξιοποίηση είναι ο σχεδιασμός για την εξάλειψη της εργασίας .


Ο κορεσμός του κοινωνικού χώρου με τον σοσιαλιστικό σχεδιασμό του καπιταλισμού είναι μια τερατώδης αστάθεια :κάθε τμήμα είναι σε αντίθετική ένταση  όχι μόνο σε σχέση με τον ανταγωνισμό που αναδύει αλλά σε σχέση με το ίδιο το πλαίσιο της αντίθεσης, δηλαδή του σχεδιασμού για την εξαφάνιση της εργασίας στην οποία είναι συνδεδεμένο. Η σχεδιασμένη οργάνωση της απόσυρσης από τις εργαζόμενες τάξεις, επιμετρά την ποσότητα και την ποιότητα της μετάβασης ,επιμετρά όχι μια ηλίθια ουτοπία, αλλά μια συγκρότηση ,μια διαδικασία που ορίζεται από το υποκείμενο.


Η διαδικασία υφίσταται μια μετατόπιση, πραγματική χωρική μετάθεση .Ο σχεδιασμός δεν μπορεί να ενταχθεί στον καπιταλισμό, και ο σοσιαλισμός (όταν αναφερόμαστε ως οικονομικό σύστημα) δεν μπορεί να αναχθεί στον κομμουνισμό .


A.Negri :Marx Beyond Marx (1984) ed Autonomedia (υπογραμμίσεις LLS)