Tuesday, January 21, 2014

Φιλελεύθερος Σοσιαλισμός-Κόμμα Αριστερών Φιλελεύθερων


Πριν από μερικούς μήνες κυκλοφόρησε στην Ελλάδα το βιβλίο του Κάρλο Ροσέλι (1899-1937) «Φιλελεύθερος Σοσιαλισμός». Το βιβλίο, δημοσιεύεται το 1945 σχεδόν είκοσι χρόνια μετά τη δολοφονία του Ροσέλι από την ακροδεξιά ομάδα «La Galoule» αλλά έχει μια ερεθιστική επικαιρότητα. Ο Ροσέλι συμμετέχει στα ιδεολογικά ρεύματα της Ευρωπαϊκής αριστεράς, του σοσιαλισμού   αλλά ταυτόχρονα με ένα οξυδερκή σχεδόν προφητικό τρόπο  βλέπει τα αδιέξοδα της κεντρικά σχεδιασμένης οικονομίας και πολύ πριν τον «τρίτο δρόμο» επεξεργάζεται μια φιλελεύθερη προοπτική προς τον σοσιαλισμό. Στην επεξεργασία του Ροσέλι ο φιλελευθερισμός είναι μέθοδος ενώ ο σοσιαλισμός είναι πρόταγμα. Μπορούμε να εικάσουμε πως ένα έργο σαν του Ροσέλι θα ήταν σχετικά δύσκολο να σχηματιστεί στην αντίστοιχη Ελλάδα του μεσοπολέμου. Σε αντίθεση με την Ευρωπαϊκή αριστερά τα κοινωνικά και ιδεολογικά επίδικα εδώ έχουν αναδυθεί κάτω από το  βάρος της Μικρασιατικής καταστροφής, από τον εθνικό διχασμού, από τον ασφυκτικό γεωπολιτικό περίγυρο. Οι όροι του φιλελευθερισμού και σοσιαλισμού έχουν μια ειδική φόρτιση στις διαφορετικές χώρες.

Αν η Ιταλική αριστερά ευτύχησε να έχει ένα τόσο σημαντικό έργο στην γραμματεία της, η Ελληνική αριστερά είχε μια άλλη τύχη :Να έχει ένα κόμμα που συμμετείχε στην πιο δραματική συγκυρία ( 1943-1952) , έπαιξε σημαντικό ρόλο και ονομαζόταν με τον σύγχρονο όρο «Κόμμα Αριστερών Φιλελεύθερων».

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον πως ενώ η ιστορική έρευνα για τον εμφύλιο και την δεκαετία του 50 έχει μια εντυπωσιακή  επικαιρότητα , για το κόμμα υπάρχουν σχετικά λίγες αναφορές και τεκμήρια.

Οι Αριστεροί Φιλελεύθεροι έχουν κυρίως στρατιωτική προέλευση από το κλίμα του Βενιζελισμού, το οποίο χαρακτηρίστηκε από την τότε δεξιά ως «βενιζελοκομμουνισμός» (1). Οι στρατιωτικοί αυτοί συμμετέχουν στο ΕΑΜ αλλά έχουν μια διακριτή απόσταση από το ΚΚΕ. Αναφέρονται σε τεκμήρια ως κόμμα ήδη από το 1944 ,ενώ στην ιστορική εκλογή του 45 συντάσσονται με το ΚΚΕ στην απόφαση του για αποχή. Με την έναρξη όμως του εμφυλίου οι Αριστεροί Φιλελεύθεροι παίρνουν διακριτή απόσταση και αυτό οριοθετούνται στον χώρο της τότε «νόμιμης αριστεράς». Υπάρχουν ιστορικές αναφορές για τους  Μάντακα ,Χατζήμπεη ,Γρηγοριάδη οι οποίοι συμμετέχουν σε όλες τις πολιτικές διαδικασίες.

Στις προσπάθειες ανασύνταξης της αριστερά με εκλογικούς σχηματισμούς όπως ο Δημοκρατικός Συναγερμός οι Αριστεροί Φιλελεύθεροι έχουν σημαντική συμβολή. Μάλιστα στις εκλογές του 1951 έχουν έξι από τους δέκα βουλευτές. Ωστόσο η στρατιωτική καταγωγή των περισσότερων στελεχών , ήταν αδύνατο να συγχρονιστεί με τις θέσεις του ΚΚΕ για το Μακεδονικό και την γεωπολιτική περιπλοκή του εμφυλίου.

Κρίσιμη στιγμή για τις σχέσεις των Αριστερών Φιλελεύθερων ήταν η ένταξη της Ελλάδας στο Νατο. Στην πρόσφατα δημοσιευμένη σχετική συζήτηση στη βουλή ο βουλευτής Λ.Καραμαούνας αναφέρει:
Εξαντληθείσης της συζητήσεως επί του υπό κρίσιν νομοσχεδίου, ως εκπρόσωπος του Κόμματος Αριστερών Φιλελευθέρων, εκφράζω την λύπην μου,διότι δεν θα υπάρξη ομόφωνος η γνώμη της Εθνικής Αντιπροσωπείας , όπως θα έπρεπε να είναι προκειμένου  περί τοιούτων θεμάτων. Βεβαίως θα ήτο καλόν να χαράξωμεν ιδίαν πολιτικήν.Δυστυχώς όμως δεν έχομεν ούτε την δύναμιν, ούτε το ανάστημα του μεσολαβητού.Δι’ αυτό είμαι υποχρεωμένος να συμφωνήσω με την πλειοψηφίαν της Εθνικής Αντιπροσωπείας (δηλαδή προσχώρηση της Ελλάδος στο Νατο) .Εάν υπάρχουν μεταξύ των παρατάξεων διαφοραί,,αι επικρίσεις ημπορούν να γίνουν επί άλλων θεμάτων και όχι εις αυτό το υψίστης εθνικής σημασίας θέμα. Βουλή: 18 Φεβρουαρίου 1952 .Επίσημα πρακτικά της Βουλής.

Σήμερα η συζήτηση φιλελευθερισμού και αριστεράς παραμένει ημιτελής, αν έγινε ποτέ. Ενίοτε παράγει τραγελαφικά αποτελέσματα (πηγή) . Μια  μικρή προσπάθεια για μια σύγχρονη διαπραγμάτευση του θέματος υπάρχει  εδώ

 (1) Για την έννοια του «βενιζελοκομμουνισμού» στο ηχητικό απόσπασμα εδώ

 Info

Μ.Λυμπεράτος : Από το Εαμ στην Εδα. Περιέχονται τα περισσότερα τεκμήρια για το κόμμα Αριστερών Φιλελευθέρων.

Τ. Τρίκκας, ΕΔΑ 1951-1967. Το νέο πρόσωπο της αριστεράς

Κ.Ροσέλι: Φιλελεύθερος Σοσιαλισμός

 

7 comments:

Anonymous said...

Είναι πράγματι χρήσιμη η μελέτη των κακώς αποκαλούμενων "συνοδοιπόρων". Όχι μόνο για τη δική τους προσφορά αυτή καθ'εαυτή, όσο και γιατί αποδεικνύει την πλατύτητα των συμμαχιών που, ακόμα και στα πιο μαύρα χρόνια, επεδίωκε να κάνει η τότε αριστερά(σαφώς επαναστατικότερη της σημερινής).

Μία παρατήρηση μόνο: το 1950 κατέβηκε στις εκλογές η "Δημοκρατική Παράταξη", όχι ο "Δημοκρατικός Συναγερμός", ο οποίος ήταν πρακτικά η νόμιμη έκφραση του ΚΚΕ (και μέσω του ΔΣ συμμετείχε στη ΔΠ). Το 1951 οι "Α.Φ",κατέβηκαν ξεχωριστά από την ΕΔΑ.


ΚΟΕτζής

Left Liberal Synthesis said...

@Κοετζη

Σωστά το 1951 έχει κατέβει το κόμμα των Αρ-Φιλ όμως έχει προηγηθεί μια διάσπαση. Δεν έχουν εκλέξει βουλευτή.

Ο βασικός κορμός είχε παραμείνει στην Εδα και είχε εκλέξει βουλευτές.Μάλιστα στην ΔΕ της Εδα είναι η εμβληματική μορφή των Αρ Φιλ .Σ.Χατζήμπεης

Στα πρακτικά της βουλής του 52 η παρέμβαση - ανατροπή που κάνει ο βουλευτής Καραμαούνας είναι σαφώς ρήξη εντός Εδα όπως προκύπτει από την αλληλουχία των διαλόγων ( Μπριλλάκης,Πασαλίδης κλπ)

Σε κάθε περίπτωση το κομμα Αρ Φιλ παρότι έχει παιξει ενα τοσο σημαντικό ρόλο για 7-8 χρόνια παραμένει εκτός ιστορικής έρευνας

Anonymous said...

Na ξέρετε ότι έχει βγάλει και ο Σωτήρης Αγαπητίδης βιβλίο με τον τίτλο "Φιλελεύθερος Σοσιαλισμός" στα 1946...

ΕΔΗΚάριος

Left Liberal Synthesis said...

@ΕΔΗΚάριος
Ευχαριστώ για την αναφορά.Το αγνοούσα τελείως.
Μπορείτε να μου δωσετε στοιχεία, αναφορές, τεκμήρια;
Το θέμα είναι πολύ ενδιαφέρον

Left Liberal Synthesis said...

@Εδηκάριος
Σε ευχαριστώ για την πληροφορία για τον Σ.Αγαπητίδη
Δεν είναι βιβλίο αλλά μια εισήγηση του 1945 στο Κεντρο Σοσιαλιστικών Ερευνών.
Με λιγο τύχη ενα αυθεντικο τεύχος της εισήγησης αυτής είναι στα χέρια μου ήδη.
Το παράδοξο και ενδιαφέρον είναι οτι ο Σ.Αγαπητίδης μετά από λαμπρή ακαδημαική καριέρα "κατέληξε" υφυπουργός της χούντας και στην έκτοτε στην αφάνεια.

Anonymous said...

Άσχετο: Πως σου φαίνεται ως left-liberal o Τσόμσκι;
http://left.gr/news/noam-tsomski-mporoyme-na-xefygoyme-apo-tin-katara-tis-oikonomikis-ekmetalleysis
Nόμίζω ότι εκφράζει φιλοσοφικά επακριβώς το περιεχόμενο του όρου, ή αλλιώς αυτό που κάπου αλλού ονόμαζες "υπερφιλελευθερισμό".
Σε κάποιο άλλο γραπτό του αναφέρεται και στον "σοσιαλισμό" του Α.Σμιθ αλλά δεν θυμάμαι που το είχα πετύχει.

K.

Left Liberal Synthesis said...

K.
Εχω την αίσθηση ότι ο Τσομσκι προέρχεται από την στιβαρή αμερικανική αναρχική παράδοση ( Thoreau,Boston Tea Party,Mutualism κλπ)

Στον λόγο του και την πρακτική του βλεπουμε περισσότερο ακαδημαικό αναρχισμό

Τώρα βεβαια είναι λίγο παιχνίδι λέξεων αλλά βεβαια ο Τσόμσκι είναι μια φωνή εντός ενός γενικού ρεύματος

Οσον αφορά τον "υπερφιλελευ-θερισμό" αυτός είναι όρος που εισήγαγε ο Ούγκερ (σημαντικός σύγχρονος πολιτικος φιλόσοφος,συνεργάτης του Λούλα)