O "Homo Sacer" στα έσχατα όρια του :H Λατινική Αυτοκρατορία

Δημοσιεύθηκε στην Liberation ένα σημαντικό άρθρο του G.Agamben (ελληνική μετάφραση στο Αντίφωνο εδώ).Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα σχεδόν προκλητική άποψη η οποία , απέναντι στην υφιστάμενη Γερμανική υπεροχή στη Ευρώπη ή το κίνδυνο ολικής κατάρρευσης, προκρίνει την δημιουργία ενός τύπου Λατινικής Αυτοκρατορίας με πυρήνα τις μεγάλες Ευρωπαϊκές Καθολικές χώρες, Ιταλία,Γαλλία, Ισπανία.Το κείμενο βασίζεται σε μια ιδέα του Kojeve ,ο οποίος την έχει επεξεργαστεί από το 1945.

Στο κείμενο αναφοράς του Kojeve  (πλήρες κείμενο εδώ)γίνεται μια ενδελεχής ανάλυση του μεταπολεμικού κόσμου, με βάση πολιτιστικά και θρησκευτικά στοιχεία και προκρίνεται ένα κλασσικό ταξινομικό σχήμα: Αγγλοσαξωνικός κόσμος,Σοβιετικοσλαβικός ορθόδοξος κόσμος.Εντός του διπόλου αυτού προβλέπεται η Γερμανία θα ισχυροποιηθεί και το μέλλον της Γαλλίας αναζητείται σε μια Λατινική αυτοκρατορία η οποία ορίζεται με γεωγραφικά όρια όλη τη Μεσόγειο και φιλοδοξίες να αναζητήσει μια συνθετική λύση με το Ισλάμ.

Η πρόκληση έγκειται στο ότι ένας διανοούμενος , ο οποίος ανέδειξε στο έργο του την γέννηση των σύγχρονων καταναγκαστικών δομών στην ιστορία και φιλοσοφία του ελληνικού και ρωμαϊκού κόσμου, βρίσκει σε μια πολιτική θρησκευτική δομή ένα πλαίσιο διεξόδου. Στο κείμενο του Agamben γίνεται μια γεωπολιτική και πολιτιστική ταξινόμηση στην οποία προσπαθεί να υπερβεί τις συνήθεις εθνικές αφηγήσεις μέσω μιας αναγωγής σε αφηρημένες υπερεθνικές οντότητες.Απέναντι στον εθνικισμό των εθνών κρατών προτάσσεται μια μετάθεση της σύγκρουσης στο επίπεδο των αυτοκρατοριών. Με μια έννοια ο κριτικός Agamben συναντάται με τον συντηρητικό Huntington.Εκ πρώτης όψεως ,πρόκειται για μια υποχώρηση του Agamben από τις περιοχές της κριτικής και της ιστορίας στο χώρο των μεγάλων εθνικοπολιτικών αφηγήσεων, όπου οι έννοιες και οι κατηγορίες έχουν περισσότερο περιγραφικό , στατικό παρά κριτικό δυναμικό περιεχόμενο.

Δεν είναι λοιπόν καθόλου άστοχη η ένσταση , η οποία καταλογίζει στον Agamben , ένα εγκλωβισμό σε παραδοσιακές λατινοκαθολικές συντεταγμένες , οι οποίες υποβαθμίζουν σχεδόν εξαφανίζουν την Ελληνική περίπτωση (ενδιαφέρουσα αντίρρηση στο υστερόγραφο εδώ).Ταυτόχρονα η ίδια η έννοια της Λατινικής Αυτοκρατορίας, εξ' αντανακλάσεως προκαλεί την αναζήτηση ευρύτερων πολιτιστικών συσωματώσεων και κατάθεση ιδεών για αντίστοιχες Βαλκανικές κοινοπολιτείες (εδώ) ή για ρομαντικές Βυζαντινές ανασυντάξεις.Η έναρξη ενός διαλόγου που εδράζεται σε αφηρημένες ιστορικές οντότητες μπορεί εύκολα να πάρει ένα χαρακτήρα άγονης πολεμικής.

Ωστόσο αυτή η στατικότητα των εννοιών και ταξινομήσεων δεν είναι άσχετη με το έργο του Agamben.Με μια έννοια η γεωπολιτική διαπραγμάτευση αποτελεί το έσχατο όριο μιας λογικής που ευρίσκεται ήδη στο Homo Sacer  (ελεύθερο ηλεκτρονικό αντίγραφο εδώ).Στο έργο αυτό γίνεται μια ειδική κριτική για την θεώρηση της έννοιας της κυριαρχίας μέσω του δίπολου :"συντεταγμένη" -"συντακτική - συνταγματοποιούσα " εξουσία  ( constituted -constituting power).Σε ένα εκτεταμένο κεφάλαιο του ΗS o Agamben καταλογίζει στους υποστηρικτές του δίπολου αυτού την μη κατανόηση του ρήγματος που ορίζει η κυριαρχία, μέσω της δυνατότητας του κυρίαρχου να ορίσει το εκείθεν αυτής. Σύμφωνα με τον GA, στην κυριαρχία τόσο η συνταγματική όσο και η συντακτική -συνταγματοποιούσα εξουσία σχεδόν τήκονται, δεν διαχωρίζονται. Αυτό γίνεται γιατί στην κυριαρχία το πρωτεύον είναι το όριο πέρα του οποίου εκείθεν θα τοποθετηθούν οι Homo Sacer, οι άνθρωποι εκτός νόμου. Με την απόρριψη όμως της έννοιας της συντακτικής εξουσίας, ουσιαστικά στο έργο του GA η κυριαρχία παραμένει ισχυρή , συμπαγής χωρίς να μπορούμε να εντοπίσουμε τις εσωτερικές ρήξεις και δυναμικές εντός της. Στην περιγραφή του Agamben δεν διαφαίνεται η έννοια ενός ιστορικού υποκειμένου , το οποίο συμμετέχει ως εσωτερικός πόλος ισχύος στην συνδιαμόρφωση της κυριαρχίας. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το ζήτημα αποτελεί σημαντικό σημείο διαφωνίας του GA με τον Negri , για τον οποίο το Σπινοζικό πλήθος αποκρυσταλλώνει την πολιτειακή του ισχύ , ολοκληρώνεται ως συντακτική δύναμη (C.Casarino ,A Negri "In praise of  the common") (ελεύθερο ηλεκτρονικό αντίγραφο εδώ)

Με μια τόσο συμπαγή έννοια της κυριαρχίας, με μοναδικό στόχο της κριτικής του, τα εξωτερικά όρια της προς τον Homo Sacer, είναι απόλυτα φυσικό ο GA να προσφεύγει στην γεωπολιτική των θρησκειών, χωρίς καν να υπαινίσσεται για τα ιστορικά υποκείμενα τα οποία δυνητικά θα μπορούσαν να διαμορφώσουν αυτήν την Λατινική Αυτοκρατορία. Τόσο στο κείμενο του, όσο και στο κείμενο αναφοράς του Kojeve, δια της αποσιώπησης τελικά το υποκείμενο ανασυγκρότησης της Λατινικής Αυτοκρατορίας είναι το εθνικό κράτος πατρίδα, εννοούμενη ως έλλογο ανθρωπομορφικό υποκείμενο το οποίο ορθολογικά σκεπτόμενο θα συμμαχήσει με τα συγγενικά πολιτιστικά , γεωγραφικά , οικονομικά έθνη κράτη.

Είναι ενδιαφέρον ότι ο GA , απολυτοποιεί τόσο ,το σχήμα που περιγράφει στον Homo Spacer , έτσι ώστε όταν πρόκειται να αντιμετωπίσει προβλήματα πολλαπλών κυριαρχιών, επιστρέφει στην τυπολογία των ιστορικών αυτοκρατοριών, κάνοντας ουσιαστικά μια σημαντική θεωρητική υπαναχώρηση, η οποία δεν οδηγεί πουθενά.

Η κατανόηση της αυτοκρατορικής κυριαρχίας χωρίς την εσωτερική δυναμική της συντακτικής εξουσίας, οδηγεί σε μια αφαίρεση με επικίνδυνα επίδικα. Εντός της εσωτερικής λογικής του κειμένου του GA υπάρχουν κεφαλαιώδη ιστορικά κενά: η απουσία της ορθόδοξης πραγματικότητας, οι διαδικασίες ενίσχυσης ενός φιλελεύθερου ισλάμ.κλπ.Η Λατινική Αυτοκρατορία χωρίς την συντακτικής της εξουσία, δεν είναι παρά μια παραλλαγή των κόσμων του Huntington, μια γεωστρατηγική οντότητα σχεδιασμένη εκ τω άνω , και τελικά πραγματοποιούμενη εκ των άνω, ικανή να γεμίσει εγχειρίδια ακαδημαϊκού ενδιαφέροντος αλλά χωρίς πραγματική αξία.