Το "Αόρατο Ρήγμα" και οι "αόρατοι"

 

Διάβασα "Το "Αόρατο Ρήγμα" του Α.Δοξιάδη και το απόλαυσα γιατί με ένα σαφή αλλά τεχικά τεκμηριωμένο τρόπο, αναδεικνύει τις ιδιομορφίες της ελληνικής κοινωνίας του "μνημονίου". Δεν θέλω να κάνω μια ολική παρουσίαση του βιβλίου, γιατί απλά το θεωρώ ένα από τα must για όποιον προσπαθεί να διατυπώσει ένα δημόσιο λόγο. Θέλω να εκμεταλλευτώ το "Αόρατο Ρήγμα" (εφεξής ΑΡ)  για να αναδιατυπώσω μια άποψη που έχω σχηματίσει:

Η τρέχουσα ιδεοκίνηση για την πολιτική και την οικονομία, όταν γίνεται με τους τρέχοντες όρους , είναι τελετουργική. Αυτή η τελετουργία έχει τη μορφή της οξύτητας. Εντός ή κάτω από τους πολλούς πόλους της αντιπαλότητας, υφίστανται    δυναμικά πλάσματα συμφερόντων , τα οποία έχουν σχηματίσει αόρατα ρήγματα και αόρατες συναινέσεις. Μιλάμε κυριολεκτικά για ένα ενεργό υπέδαφος, μια ζέουσα "βαθιά δομή" επί της οποίας η τρέχουσα πόλωση είναι μια υπερκατασκευή .Η μεταμόρφωση των υπαρκτών αόρατων ρηγμάτων σε φαινόμενες συγκρούσεις με άλλα επίδικα είναι ο όρος συντήρησης, καθήλωσης των πόλων των αόρατων ρηγμάτων αυτών.

Στο ΑΡ διατυπώνεται ένα συνεκτικό έργο  όπου αναδεικνύονται αυτά τα αόρατα  ρήγματα .Ενδεικτικά:

Στο ΑΡ γίνεται μια ταξινόμηση ανάμεσα σε "διεθνώς εμπορεύσιμους κλάδους " tradables και "μη εμπορεύσιμους κλάδους". Οι πρώτοι περιλαμβάνουν όλες τις δραστηριότητες που υφίστανται άμεσα τον ανταγωνισμό (πχ ο μαραγκός από το Ικεα) ενώ στους δεύτερους όσοι δεν υφίστανται άμεσα τον ανταγωνισμό ( πχ δημόσια διοίκηση) .Παρότι αναγκαστικά απλοποιώ το σχήμα, ο ΑΔ παρατηρεί πως για μια ολόκληρη φάση ενώ τα καταναλωτικά πρότυπα αυξάνουν για όλους, το μερίδιο των "εμπορεύσιμων κλάδων" συρρικνώθηκε. Η ιζηματοποίηση των όλων  εισοδημάτων και η συνακόλουθη έκφραση της δυσανεξίας  τους χωρίς το αόρατο ρήγμα τους, δημιουργεί ένα μετασχηματισμένο πόλο δυσανεξίας. Ο πόλος αυτός ενώ  δημιουργεί την πολιτική πλοκή (πχ αντιμνημόνιο fast track) αποκρύβει και τελικά συντηρεί το ρήγμα, εις βάρος των θυμάτων του πόλου των "εμπορεύσιμων".

Στο ΑΡ προσφέρονται και άλλες διαυγαστικές παρατηρήσεις και ταξινομήσεις , που αποκρύβονται από την τρέχουσα ιδεοκίνηση (πχ το θέμα των μεγάλων εταιρειών, η φορολογία των αυτοαπασχολούμενων, οι μηχανισμοί φυγής από τις υπηρεσίες του δημοσίου κλπ). Εαν η ελληνική κοινωνία αναλυθεί με τα εργαλεία και την οπτική του ΑΡ τότε μια σειρά από δραστηριότητες και λειτουργίες , αποκαλύπτονται ως "ορθολογικές" επιλογές έλλογων υποκειμένων. Η κοινωνία μας δεν έχει στρεβλώσεις έχει σταθερά συστήματα , αποκρυσταλλώσεις συσχετισμού συμφερόντων, τα οποία παράγουν λογικά αναμενόμενα αποτελέσματα. Ετσι μια σειρά συζητήσεων γίνονται προσχηματικά, με την επίκληση κοινότοπων αφαιρέσεων οι οποίες προσπαθούν να αναπαράγουν τους υφιστάμενους αόρατους συσχετισμούς.

Το κεφάλαιο για την σιωπηρή συναίνεση είναι, κατά την γνώμη μου ένα από τα πιο ενδιαφέροντα. Αναδεικνύονται ένα πλήθος περιπτώσεων όπου οι παράδοξες  ιδιομορφίες τυγχάνουν μιας ευρύτατης συναίνεσης από την Ακροδεξιά έως το ΚΚε. Η γενική αντιμετώπιση για τα φροντιστήρια και τα ασφαλιστικά ταμεία , είναι υποκριτική και συναινετική ταυτόχρονα.
Ακόμη το κεφάλαιο "επιδόσεις και συγκρίσεις" παρέχει τεχνικά στοιχεία, όπου η ελληνική οικονομία έχει επιτύχει μια σειρά από διαστροφικές πρωτιές.
Είναι τόσο ερεθιστικό  το ΑΡ ώστε είναι περιττό να απαριθμήσω όλα τα ενδιαφέροντα που παρέχει.

Ωστόσο το γενικό του πνεύμα προκαλεί μια απορία. Ο ΑΔ είναι εκ των συντακτών του κειμένου των 58.Το ΑΡ αποκαλύπτει ένα νεοελληνικό δυναμισμό ο οποίος συστημικά είναι αόρατος γιατί είναι προφανώς διακομματικός και διαταξικός. Το λογικό συμπέρασμα του ΑΡ δεν είναι να συνενωθούν οι εκπρόσωποι των  αδικημένων πάροχων   "tradables" σε ένα ενιαίο κόμμα ρεύμα, αλλά να διαμορφώσουμε ένα ιδεολογικό και διαλογικό περιβάλλον όπου οι πάροχοι των "tradables" θα απομαγεύσουν τα αόρατα. Αυτή η απομάγευση ή θα γίνει σε όλο το εύρος του ιδεολογικού φάσματος αλλιώς κυριολεκτικά σε λίγα χρόνια θα γίνουμε όλοι "αόρατοι”