Η Ναυμαχία και Δίκη των Αργινουσών

 

 

 

 

Ενώ η Πύρρειος νίκη παρέμεινε  ως ιστορικό υπόδειγμα μιας τακτικής νίκης με δυσανάλογο κόστος, η νίκη των Αργινουσών παραμένει πολύ λιγότερο γνωστή αλλά αναδεικνύει ένα άλλο υπόδειγμα: αυτό της στρατηγικής νίκης με δυσανάλογο ηθικό κόστος. Στη ναυμαχία αυτοί οι Αθηναίοι κατανικούν τους Σπαρτιάτες , αλλά αυτό γίνεται αφού οι στρατηγοί επιλέγουν την τελική καταδίωξη των αντιπάλων αντί της περισυλλογής και ταφής των 5000 συμπολεμιστών τους. Οι νικητές στρατηγοί επιστρέφουν στην Αθήνα και μετά από μια θυελλώδη δίκη σε μια ατμόσφαιρα δημαγωγίας καταδικάζονται και εκτελούνται.

Η wikidedia μας πληροφορεί:

Οι στρατηγοί του αθηναϊκού στόλου έπρεπε τώρα να αποφασίσουν τι να πρωτοκάνουν. Έπρεπε να διασώσουν 3.000 – 5.000 χιλιάδες ναυαγούς, να καταδιώξουν το στόλο του Καλλικρατίδα και να απελευθερώσουν τον Κόνωνα που ήταν παγιδευμένος στη Μυτιλήνη από 40-50 σπαρτιατικές τριήρεις. Αν επιτίθονταν σε αυτές με όλες τις δυνάμεις τους αμέσως, θα νικούσαν σίγουρα. Αυτό θα αποτελούσε περιφανή νίκη και πολύ γερό πλήγμα στο στόλο της Πελοποννησιακής Συμμαχίας. Μπορεί να σήμαινε ακόμα και τη λήξη του πολέμου. Ταυτόχρονα όμως ζητούσαν βοήθεια τα πληρώματα και οι στρατιώτες των πλοίων που είχαν βουλιάξει ή μισοβουλιάξει. Εκφράστηκε από τον Ερασινίδη η άποψη ότι εκείνο που είχε σημασία ήταν να σώσουν πρώτα τις τριήρεις του Κόνωνα και να καταδιώξουν τον εχθρό. Όμως όλοι ήξεραν πως ήταν πολύ σοβαρό ζήτημα να περισυλλεγούν οι νεκροί και να βοηθηθούν οι τραυματίες. Για να αντιμετωπίσουν αυτές τις δύο εξίσου πιεστικές ανάγκες, αποφάσισαν να στείλουν τα 2/3 του στόλου στη Μυτιλήνη και οι τριηράρχες Θρασύβουλος και Θηραμένης να μείνουν εκεί με το 1/3 του στρατού για να διασώσουν τους ναυαγούς ή να ανασύρουν τους νεκρούς.Όλες οι ενέργειες όμως ουσιαστικά ακυρώθηκαν από την καταιγίδα που ξέσπασε, η οποία εμπόδισε τα πλοία να κινηθούν κατά βούληση και έπνιξε πολλούς από τους ναυαγούς που ήταν ακόμα ζωντανοί, πιθανόν και να βούλιαξε κι άλλα πλοία. Οι παραλίες γέμισαν πτώματα μέχρι τη Φώκαια, στο νότο. Τα 2/3 που είχαν ξεκινήσει για τη Μυτιλήνη παρασύρθηκαν από τα κύματα προς τα παράλια της Μικράς Ασίας και όταν ο καιρός τους επέτρεψε να ξεκινήσουν για την Λέσβο, ο Κόνωνας ήδη ερχόταν προς το μέρος τους. Τους ενημέρωσε ότι ο σπαρτιατικός στόλος είχε προλάβει να διαφύγει και ίσως κατευθυνόταν στη Χίο όπου ελλιμενιζόταν ο εναπομείνας στόλος του Καλλικρατίδα. Οι Αθηναίοι στρατηγοί γυρίζονταν νότια έμαθαν πως η καταιγίδα δεν είχε αφήσει ούτε το Θρασύβουλο και τον Θηραμένη να φέρουν σε πέρας την αποστολή τους, δηλαδή να φροντίσουν για τη διάσωση ανδρών. Οι τελευταίοι έφυγαν για την Αθήνα και όλοι οι άλλοι πήγαν στη Σάμο για να συνεχίσουν την καταδίωξη του στόλου των Σπαρτιατών.Προτού όμως χωριστούν οι δρόμοι τους, συμφώνησαν να πουν στην Αθήνα ότι ο λόγος που δεν διασώθηκαν οι ναυαγοί και δεν συνελέγησαν οι σοροί ήταν η φοβερή τρικυμία. Έδωσαν μάλιστα έγγραφο στο Θηραμένη που ανέφερε ακριβώς αυτά[13] χωρίς να υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες, ότι δηλαδή η διάσωση είχε ανατεθεί στο Θηραμένη και τον Θρασύβουλο. Αυτό δεν έγινε τυχαία, αλλά μάλλον επειδή οι στρατηγοί ήξεραν πόσο ισχυρός ήταν πολιτικά ο Θηραμένης και δεν ήθελαν να τον υποδείξουν έμμεσα ως κυρίως υπεύθυνο, επειδή θα έκαναν εχθρό τους τον ίδιο και τον ευρύτατο κύκλο που αυτός επηρέαζε.

Οι Αθηναίοι χάρηκαν τη νίκη μόλις την πληροφορήθηκαν, αλλά το γεγονός ότι οι νικητές δεν περισυνέλεξαν τους ναυαγούς και τους νεκρούς για να ταφούν στην πατρίδα τους θεωρήθηκε εγκληματική παράλειψη. Οι στρατηγοί έμαθαν ότι ήταν έξαλλοι οι Αθηναίοι και σκέφτηκαν ότι τους διέβαλε σε αυτούς ο Θηραμένης, οπότε έκαναν το λάθος να τον μεταβάλουν σε εχθρό τους,[14] στέλνοντας επιστολή στην οποία ανέφεραν ότι είχαν αναθέσει σε έμπειρους και αρμόδιους τριηράρχες το έργο της περισυλλογής των νεκρών και ότι «αν υπήρχαν κάποιοι υπεύθυνοι, που κατά τη γνώμη τους λόγω της κακοκαιρίας δεν υπήρχαν, τότε πάντως αυτοί ήταν εκείνοι στους οποίους το έργο είχε ανατεθεί».Έξαλλος τότε ο Θηραμένης –που πάντως αντιμετώπιζε καταδίκη σε θάνατο αν υπερίσχυε η άποψη των στρατηγών- άρχισε να τους κατηγορεί και κατάφερε να μεταστρέψει την κοινή γνώμη εναντίον τους επιδεικνύοντας την πρώτη επιστολή που μιλούσε για κακοκαιρία που είχε καταστήσει αδύνατη την περισυλλογή και δεν έλεγε κουβέντα για ανάθεση της υποχρέωσης σε «υπεύθυνα άτομα». Επικαλέστηκε επίσης το γεγονός ότι αυτός αναχώρησε πρώτος και δεν μπορούσε να είναι μεταξύ εκείνων που θα έκαναν την περισυλλογή και ότι όλες οι εντολές προέρχονταν από τους στρατηγούς. Οι Αθηναίοι τότε μεταστράφηκαν ξανά και άρχισαν να πείθονται από διάφορους ότι οι στρατηγοί κυνήγησαν τη δόξα και τη νίκη αδιαφορώντας για τους ναυαγούς, ότι ίσως ήταν συμπαιγνία και έλεγαν ψέματα και οι οκτώ για να συγκαλύψουν την κοινή απόφασή τους να θυσιάσουν τους ναυαγούς, ότι είπαν ψέματα στο δήμο κ.ο.κ. Τους καθαίρεσαν και τους διαμήνυσαν «να καταπλεύσουν στην Αθήνα για να δικαστούν» Τότε δύο από τους 8 στρατηγούς διέφυγαν – ο Αριστογένης και ο Πρωτόμαχος-, επειδή ήταν βέβαιοι πως υπήρχε προκατάληψη στην Αθήνα και θα καταδικάζονταν, εντούτοις και αυτό εξελήφθη ως ένδειξη ενοχής. Οι υπόλοιποι έξι πάντως γύρισαν στον Πειραιά.Ο Διόδωρος Σικελιώτης[15] αναφέρει ότι αν οι 8 στρατηγοί δεν έκαναν εχθρό τους τον Θηραμένη, ίσως και να είχαν γλιτώσει, μια που ήταν πολύ ικανός στο λόγο και είχε μεγάλη πολιτική επιρροή. Ο Ξενοφών[16] μιλά για κανονική συνωμοσία του Θηραμένη, ο οποίος προκειμένου να πετύχει την καταδίκη των στρατηγών, έβαλε δικούς του ανθρώπους να ντυθούν πένθιμα και να παριστάνουν τους συγγενείς αδικοχαμένων ναυαγών, να κλαίνε στους δρόμους και να αναστατώνουν τα πλήθη. Σύγχρονοι ιστορικοί εκτιμούν όμως ότι ο κόσμος ήταν ήδη τόσο ξεσηκωμένος, που δεν χρειαζόταν καμία προσπάθεια από το Θηραμένη, ο οποίος βέβαια υπερασπίστηκε τον εαυτό του, αλλά μάλλον δεν έκανε αυτό που αναφέρεται. Πάντως όταν κατέπλευσαν στον Πειραιά οι 6 από τους 8 στρατηγούς, βρήκαν την κοινή γνώμη σαφώς εναντίον τους.Ακόμα και όσοι πείθονταν πως ανέθεσαν σε κάποιους την ηθική αυτή υποχρέωση, έλεγαν πως εξακολουθούσαν να είναι υπεύθυνοι, γιατί δεν άφησαν επί τόπου ένα στρατηγό, αλλά απλούς τριηράρχες και ούτε άφησαν εκεί το καλύτερο τμήμα του στόλου ώστε να επιτελέσει το έργο του μέσα στη θαλασσοταραχή, παρά άφησαν το πιο καταπονημένο. Παρά την ένταση και την φορτισμένη ατμόσφαιρα, οι στρατηγοί, όταν άρχισε η δίκη, έπεισαν σε πρώτη φάση τον αθηναϊκό λαό ότι η καταιγίδα είχε καταστήσει αδύνατη τη διάσωση και όλα έδειχναν ότι υπήρχαν ελπίδες η υπόθεση να τελείωνε εκεί, μια που ήταν νικητές, είχαν προσφέρει κάτι σπουδαίο στον τόπο και ήταν καταπονημένοι και οι ίδιοι για το καλό της Αθήνας.Ακολούθησε όμως μια εορτή που ήταν τρόπον τινά «ημέρα του πατέρα» και ήταν ουσιαστικά μια μέρα αφιερωμένη στη συνεύρεση των οικογενειών, οπότε όσοι είχαν χάσει δικούς τους πένθησαν διπλά και δεν ήταν καθόλου λίγοι – αυτοί οι 5.000 που χάθηκαν, ήταν νέοι άνδρες, με γονείς και συζύγους και παιδιά και κατά συνέπεια είχαν κατά μέσο όρο 5 συγγενείς που ήταν άμεσα ενδιαφερόμενοι, δηλαδή 25.000 πολίτες. Η ατμόσφαιρα φορτίσθηκε εκ νέου και οι συγγενείς απαίτησαν δικαίωση. Εμφανίστηκε και ένας άντρας που είπε ότι ήταν ναυαγός και σώθηκε χάρη σε ένα βαρέλι και ότι εκείνοι που θαλασσοπνίγονταν δίπλα του, του φώναζαν αν σωθεί να πει στους Αθηναίους ότι εγκαταλείφθηκαν από τους στρατηγούς τους εκείνοι που πολέμησαν για τη νίκη τους. Αυτό όξυνε ακόμα περισσότερο τα πνεύματα.Με πρωταγωνιστές διάφορους πολιτικούς που εκμεταλλεύθηκαν το κλίμα, αλλά και το ειλικρινές πένθος όσων είχαν χάσει δικούς τους, η αθηναϊκή κοινή γνώμη έγινε πιεστική σε βαθμό οχλοκρατίας. Προτάθηκε να μη γίνει δίκη και να εκδοθεί μια μαζική απόφαση για τους στρατηγούς, τα δε μέλη της συνέλευσης να ψηφίσουν δια ανατάσεως της χειρός αν οι στρατηγοί ήταν υπεύθυνοι ή όχι για το συγκεκριμένο αδίκημα, δηλαδή που δεν φρόντισαν συγκεκριμένα για να περισυλλεγούν οι ναυαγοί συμπολεμιστές τους. Έτσι όπως διατυπωνόταν το ερώτημα και με δεδομένη την όξυνση των πνευμάτων, η απόφαση ήταν δεδομένη. Επιπλέον αυτή η ομαδική καταδίκη, χωρίς να έχει προηγηθεί ουσιαστικά δίκη, ήταν απαράδεκτη νομικά στην αθηναϊκή δημοκρατία.

H ελληνική μνημονιακή υπόθεση με το λεγόμενο πρωτογενές πλεόνασμα μετατρέπεται σε νίκη των Αργινουσών. Πρόκειται για μια στρατηγική νίκη με νεκρούς που παραμένουν άταφοι, ενώ μια τυπική δημαγωγία συσκοτίζει την υπόθεση.

Η ελληνική κοινωνία κινείται σε ένα κλίμα μιας προεξοφλημένης νίκης των Αργινουσών. Ακόμη και οι φαινομενικοί αντίπαλοι κατά βάθος γνωρίζουν ότι το όποιο πλεόνασμα, ανεξάρτητα από την προέλευση του αποτελεί στρατηγική νίκη. Ωστόσο το ηθικό βάρος είναι αφόρητο. Το κόστος της νίκης δεν είναι Πύρρειο (στρατιωτικό, στρατηγικό) αλλά Αργινούσειο (ανθρωπολογικό, ηθικό).

Δεν μπορεί κανείς να απαιτήσει ηρεμία και ψυχραιμία από τους συγγενείς των θυμάτων της ναυμαχίας. Ταυτόχρονα η δημαγωγία είναι εγγενής σε καταστάσεις κρίσης. Μπορούμε να απαιτήσουμε νηφαλιότητα από όσους διεκδικούν για τον εαυτό τους την σύνεση και τον "αντιλαικισμό".

H πλατφόρμα για κεντροαριστερά (1), δηλαδή μια φωνή από τον τόπο των υποτιθέμενων ψύχραιμων ,  με εξέπληξε με το  ταξινομικό εύρημα του "νεοκομμουνισμού"  που αποδίδει στο Σύριζα. Συμπτωματικά  την ίδια μέρα ο «νεοκομμουνιστής» υποψήφιος πρωθυπουργός εκδηλώνει ευκρινή συμπτώματα προχωρημένου Alzheimer  και δεν ξέρει αν υπάρχει ελληνική εταιρεία η οποία κατασκευάζει ψηφιακές παροχές για τον Οτε ( με know how "επιτάχυνσης των αποφάσεων ")  γιατί τη θέλει πυλώνα της παραγωγικής ανασυγκρότησης. Ένα μήνα πριν, παραβιάζει αυτονόητες ηθικές και αισθητικές παραδοχές της Αριστεράς, παριστάνει το κοσμικό Avatar  του Χριστόδουλου και κάνει  αντιτροικανή κατήχηση  στους μαθητές των Επαλ. Το  αισθητικό  ανάλογο του συριζαικού νεοκομμουνισμού  είναι ο Γαπ ως ηγέτης σε πορεία τρακτέρ με άροτρα που  τρώει δακρυγόνα  αλλά και ο αντιμνημονιακός Σαμαράς ως απότακτος του Λαικού Ευρωπαικού κόμματος ,δηλαδή οι φορείς μιας  τυπικής αστικής δημαγωγίας, με επινοημένες σιωπές και επικοινωνιακές μπαλαφάρες.

Θα ζήσουμε εντός των προσεχών εβδομάδων ατμόσφαιρα μιας νίκης των Αργινουσών.Ας σεβαστούμε τα θύματα, ας αποτιμήσουμε την όποια αξία κάποιων στρατηγών, ας απομονώσουμε τους δημαγωγούς. Ψυχραιμία...

(1)Μα κανείς από τους 59 δεν σκέφτηκε να πάρει τον Φώτη τηλέφωνο πριν την έκκληση;.Μα το θέμα ξεφούσκωσε σε 20 ώρες...Κρίμα τα πρωτοσέλιδα