Εθνοπαγανισμός,Ορθοδοξία,Αριστερά

 

 

 

 

Δημοσιεύθηκε μια ενδιαφέρουσα ανάλυση του Γ.Καραμπελιά (εδώ) , η οποία αναφέρεται στο φαινόμενο της Χρυσής Αυγής. Η ανάλυση γίνεται από την οπτική της Πατριωτικής Αριστεράς και επισημαίνει πολύ συνοπτικά :

• Η Ελλάδα δεν ανήκει στο πυρήνα των καπιταλιστικών χωρών αλλά έχει ανοικτά ζητήματα εδαφικής ασφάλειας. Επομένως η αριστερά δεν μπορεί να αντιμετωπίζει τα ζητήματα εθνικής υπόστασης με το ίδιο τρόπο που αυτά αναδύονται στην Κεντρική Ευρώπη.

• Εξ αιτίας αυτών των λανθασμένων κατευθύνσεων , η ελληνική αριστερή διανόηση γοητευμένη από την δυτικοευρωπαϊκή αμεριμνησία, και εγκλωβισμένη στα κρατικά δίκτυα εξυπηρέτησης, υποτίμησε την οξύτητα και ιδιαιτερότητες των εθνικών προβλημάτων και άφησε ένα πεδίο ελεύθερο στις φασίζουσες ιδεολογίες.

• Ιδίως στο επίπεδο της λαϊκής αυτοκατανόησης , η αμεριμνησία είχε δραματικές επιπτώσεις. Μια υβριδική ιδεολογία με στοιχεία αρχαιολατρίας, παγανισμού , ουφολογίας αναδύθηκε και ρίζωσε στη λαϊκή συνείδηση, μέσω ενός υποτιμημένου μηχανισμού τηλεπωλήσεων. Στο πρόσφορο έδαφος αυτής της ιδεολογίας, η φασιστική δεξιά αξιοποίησε την αριστερή αβελτηρία και κατάφερε να ενσωματώσει το αυθεντικό αίτημα μιας εθνικής αξιοπρέπειας σε ένα πολιτικό πλαίσιο ναζιστικής βίας.

• Χαρακτηριστικό αυτής της έρπουσας υβριδικής ιδεολογίας είναι η συγχρονισμένη απαξίωση της Ορθοδοξίας , η οποία βάλλεται ταυτόχρονα , για μια μεγάλη περίοδο τόσο ,από τις κοσμικές δυνάμεις της αριστεράς και του αντικληρικαλισμού, όσο και από το φασίζον ακροδεξιό φάσμα.

Η ανάλυση περιέχει μια εσωτερική συνοχή και δίνει μια λογική εξήγηση. Εν ολίγοις προτείνει μια έννοια "κενού" το οποίο καταλαμβάνει η ΧΑ περίπου ως υδραυλικό φαινόμενο. Δεν θα ήθελα να δω την ανάλυση στο σύνολο της, παρότι έχω σημαντικές αντιρρήσεις. Το κύριο πρόβλημα αυτών των αναλύσεων είναι ότι στηρίζονται στην προβληματική έννοια του " εθνομηδενισμού" .Ωστόσο η επισήμανση του ρόλου που έπαιξε η αμφίπλευρη διαμάχη με την τρέχουσα Ορθοδοξία στην άρθρωση του ακροδεξιού πόλου είναι πολύ ενδιαφέρουσα.Σωστά επισημαίνει ο ΓΚ ότι υπάρχει μια συγχρονισμένη κριτική εναντίον της κρατούσας Ορθοδοξίας η οποία έχει ενδιαφέρουσες προεκτάσεις. Το ζήτημα είναι ότι, ενώ η αριστερά βάλει , ευλόγως , κατά της κρατούσας εκκλησίας , από την οπτική μιας κριτικής της κρατικής υπόστασης της , η φασιστική δεξιά έχει βαθύτερους και ουσιαστικούς λόγους για την επίθεση αυτή. Αυτούς τους άξονες του παγανιστικού φυλετισμού ας δούμε :

Εθνοπαγανισμός και Χριστιανισμός

• Η φασιστική μεταφυσική προσιδιάζει περισσότερο με τις σύγχρονες new age ιδεολογίες που βασίζονται σε μια έννοια διαρκών μετενσαρκώσεων και μεταμορφώσεων χωρίς ένα ρήγμα στον ιστορικό χρόνο. Στο συνεχές αυτού του χρόνου το οποίο χαράσσεται , αλλά δεν ρηγματώνεται,  από ιστορικά ‘η άλλοτε από μυστικιστικά γεγονότα. Η έννοια του προαιώνιου αυτόχθονα δεν λειτουργεί μόνο ως ιστορικό ψευδοτεκμήριο ανωτερότητας αλλά κυρίως ως υπόστρωμα ενός ασάλευτου ομοιογενούς χρόνου εντός του οποίου υπάρχει μόνο βιολογική συνέχεια. Οι μεταφυσικές τομές που προϋποθέτουν οι μονοθεϊσμοί    με χρονικά σημεία ορόσημα , ενός καταλυτικού πριν - μετά δεν μπορούν να αφομοιωθούν στον εθνοπαγανισμό γιατί αυτός προϋποθέτει ένα συνεχή χρόνο ο οποίος πληρώνεται από αέναες μεταμορφώσεις. (1)

• Υπάρχει μια διαφορά όσον αφορά τη φύση της στράτευσης. Η εθνοπαγανιστική στράτευση  λειτουργεί με ένα διαρκές επίδικο τεχνικής απόδειξης. Κατά βάθος εξαρτάται απόλυτα από μια στεγνή επιστημονικοφανή μέθοδο λογικών και πραγματολογικών αποδείξεων οι οποίες υποτίθεται ότι παραμένουν στο περιθώριο εξ' αιτίας πολιτικών επεμβάσεων επί της γνώσης, έστω και διακηρύσσει προφανείς εξωφρενικές θέσεις. Αντιθέτως η θρησκευτική πίστη δομείται , θεμελιώνεται σε μια μη αποδείξιμη στάση , η οποία αυτοεπιβεβαιώνεται εκ των υστέρων σε ένα εσχατολογικό ορίζοντα.(2)

• Ενώ ο εθνοπαγανισμός παραπέμπει μονίμως στη αρχηγικού φυσιογνωμία ενός ηγέτη με αρχαϊκά δεσποτικά χαρακτηριστικά  , η Ορθοδοξία ουσιαστικά προαναγγέλλει το διαχωρισμό των εξουσιών μέσω του δυναμικού σχήματος της τριαδικότητας.(3)

Συγχύσεις στην κριτική προς την Ορθοδοξία

Στην τρέχουσα κριτική για την Ορθοδοξία γίνονται πολλές παρανοήσεις:

Συγχέεται αφ’ ενός μεν η κριτική προς την κρατική έκφραση του εκκλησιαστικού φαινομένου ( σκάνδαλα, πολιτικές προστασίες, οικονομικά εκκλησίας) , αφ' ετέρου με την κριτική για το ατομικό δικαίωμα λατρείας ( πρωτόγονοι τεχνικοί διάλογοι περί αντικειμενικής υπάρξεως θεού) και τελικά αποσιωπάται το ουσιώδες της πολιτικής θεολογίας, δηλαδή της διερεύνησης των βαθύτερων αλληλοσχετίσεων μεταξύ των θεολογικών δογμάτων και των πολιτικών εννοιών. Η κριτική για την αντιδραστική φυσιογνωμία της κρατικής εκκλησίας, η οποία όντως λειτούργησε και συνεχίζει να λειτουργεί ως υποκατάστατο του παλαιοδεξιού ρεύματος ή η  ανάδυση ενός ερωτήματος περί υπάρξεως θεού , υπό το φώς των τεχνολογικών εξελίξεων , δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με τις τρέχουσες αναζητήσεις μιας δραστήριας θεολογίας και μιας ανήσυχης αριστεράς για τις ιστορικές συσχετίσεις πολιτικής και θεολογίας. Δεν είναι καθόλου τυχαία η σωρευμένη γραμματεία που έχει δημιουργηθεί από ριζοσπάστες αριστερούς διανοούμενους που ασχολούνται με την Πολιτική Θεολογία (Benjamin, Badiou, Zizek, Negri, Eagletton ,Agamben,κλπ) (4)
Μεταφυσική εναντίον κρατικής μεταφυσικής

Το ερώτημα λοιπόν δεν είναι αν η ΧΑ αρδεύεται από μια μεταφυσική ιδιεολογία , αλλά γιατί η ορθόδοξη μεταφυσική είναι ανήμπορη να λειτουργήσει ως ανάχωμα .Η μεταφυσική της ΧΑ δεν μπορεί να αποδομηθεί επειδή είναι απλά μεταφυσική. Η φασιστική εθνοουφολογία έχει διαβρώσει λαϊκές συνειδήσεις γιατί στον ανταγωνισμό με άλλες μεταφυσικές, κυριαρχεί ως τέτοια. Γιατί άραγε μια μεταφυσική της γυμνής βίας γίνεται κυρίαρχη σε μια κοινωνία που έχει μια ισχυρή θρησκευτική παράδοση και γραμματεία;

Η πρώτη απάντηση είναι ότι ο δομικός κρατισμός της εκκλησίας, την αποξενώνει από τα δρώμενα στις συνειδήσεις. Στο σημείο αυτό οι κλασσικές αντικληρικαληστικές κριτικές  έχουν αξία. Η κρατικιστική δομή της κρατούσας Ορθοδοξίας και η λυμφατική έως ανύπαρκτη Πολιτική Θεολογία της, παρά την τεράστια παράδοση , ακύρωσε ουσιαστικά την όποια δυνητική της παρουσία ως παράγοντα αναχαίτισης των φασίζουσων ιδεών.

Όντας η ορθοδοξία η κρατική θρησκεία, γίνεται αυτομάτως διπλός στόχος, τόσο ως μηχανισμός εξουσίας όσο και ως μεταφυσική. Ο εθνοπαγανισμός έχει ένα πλεονέκτημα καθώς μπορεί να παρουσιάζεται ως αντισυστημικός , απέναντι στην θεσμική ορθοδοξία. Εδώ αξίζει να σημειωθεί , ότι ακριβώς ίδια οπτική  βλέπουμε στην αντιμετώπιση του Ισλάμ , το οποίο ο εθνοπαγανισμός αντιμετωπίζει κυρίως ως κρατικό μόρφωμα παρά ως μεταφυσική. Το οξύμωρο είναι πως ανάμεσα στους μονοθεϊσμούς ,το Ισλάμ μέσω της αποστροφής του για την συμβολοποίηση  και την  αντιμετώπιση της φύσης ως  οργανική ισορροπημένη θεϊκή κατασκευή είναι εγγύτερο προς μια πολιτική θεολογία παγανισμού.

Επιπροσθέτως , με την ιστορική απόσυρση της αριστεράς από την κλασσική κομμουνιστική εσχατολογία , και την υποκατάσταση της με ένα νοσταλγικό αναχρονισμό του υπαρκτού ,ο εθνοπαγανισμός παραμένει μόνος στη διατύπωση ενός ψευδοπολιτικού μεσσιανισμού.

Με τον συνήθη απρόσμενο ελιγμό η ιστορία δημιουργεί μια νέα συνάντηση αριστεράς και χριστιανισμού ως αντίπαλοι του ζεύγους φασισμός - new age παγανισμός. Η αριστερή Εσχατολογία αναγκαστικά προσεγγίζει την Χριστιανική Πολιτική Θεολογία και αυτό δημιουργεί σχεδόν μια πλημμυρίδα επεξεργασιών, ενώ ο φασιστικός νεοπαγανισμός φλερτάρει μονίμως με ψευδοινδουστικές δοξασίες των αέναων μεταμορφώσεων. Στην περίπτωση μας η κρατικοποίηση της εκκλησίας , την καθιστά ευάλωτη στις κριτικές αλλά πολύ περισσότερο την καθηλώνει στον ιστορικό χρόνο , εντός του οποίου ο ανταγωνισμός με τον παγανισμό είναι αδύνατος. Εντός του ιστορικού χρόνου η γραμμική συνέχεια , λαών, εθνών φαίνεται φυσιολογική , και η φασίζουσα αφήγηση κερδίζει " από χέρι" .

Μια συμβατική κριτική ορίζει ως ανορθολογισμό τον νεοπαγανισμό, ως εάν στο ανώτερο επίπεδο των ιδεών υπάρχει μια αξιωματική συνεκτική θεωρία εντός της οποίας κρίνονται διάφορα ιδεολογήματα ως " διαψεύσιμα" .Στο επίπεδο των πολιτικών οραμάτων και υποσχέσεων , οι αξιωματικές θεωρίες μοιάζουν με τα μαθηματικά της συνολοθεωρίας όπου τα όρια ανακάλυψης ή επινόησης είναι δυσδιάκριτα , και επομένως τα αξιώματα κατατίθενται εκ των υστέρων για να υποβοηθούν την άρση των παραδόξων. Ο φασιστικός εθνοπαγανισμός είναι ανορθολογικός όσο ακριβώς και η χριστιανική ορθοδοξία και ο ιστορικός κομμουνισμός. Η σύγκρουση και τελικά η όποιας αποτίμηση  δεν μπορεί να γίνει  με βάση  στο επίδικο της "λογικής" , αλλά στο επίδικο της οικουμενικότητας. Μόνο  η έννοια της οικουμενικότητας μπορεί να αξιολογήσει όλους τους εσχατολογικούς «ανορθολογισμούς». Και δεν θέλει πολύ ανάλυση για να αποδειχθεί πως η εθνικιστική παγανιστική ουφολογία είναι μερική, αντι-οικουμενική εξ΄ ορισμού. Σταθεροποιείται και αποκτά στοιχειώδη συνοχή ,μόνο με προαπαιτούμενα την αυτοκατανόησης μια ειδικής φυλετικής ή πληθυσμιακής κατηγορίας. Απέναντι σε αυτό τον βάναυσο κατακερματισμό οι ιδέες μιας πολιτικής  ή θεολογικής οικουμενικότητας , θα μπορέσουν να επικρατήσουν μόνο αν  αναμετρηθούν στο επίπεδο των ιδεών χωρίς την κρατική προστασία. Όταν η πολιτική  οικουμενική εσχατολογία ενεπλάκη με το κράτος , τα αποτελέσματα είναι γνωστά, ενώ τα ίδια συμπτώματα παραλυσίας παρουσιάζει η τρέχουσα  θεολογική οικουμενικότητα καθώς λιμνάζει στις ροές του προϋπολογισμού.

 

(1)Πλήρης ανάλυση στο S.Zizek :"The Fragile Absolute or why is the Christian legacy worth fighting for (2000)"
(2) Μια εξαιρετική ανάλυση για την ισοδύναμη φύση της προσωπικής πολιτικής ή θρησκευτικής στράτευσης στο Alain Badiou "Saint Paul. The foundations of Universalism"
(3)Περισσότερα στο G.Agamben : "The Kingdom and the Glory"
(4)Μια πανοραμική ,σχεδόν σε μορφή εγκυκλοπαίδειας,παρουσίαση  για τις βαθύτερες σχέσεις Αριστεράς και Θεολογίας και της σχετικής γραμματείας  στο έργο του Roland Bοer "Critism of Heaven" και "Critisism of Religion"

 

Εικόνα:http://www.1st-art-gallery.com/Pal-Merse-Szinyei/Sketch-Of-Paganism-With-The-Figure-Of-Ninon-Szinyei-Merse-1869.html