Ο πολυδαίδαλος Αραβικός κόσμος.Οι αόρατες διαφορές

Η τρέχουσα δημοσιότητα ,έχει ενσωματώσει την έννοια του ισλαμισμού.Με τον όρο υπονοείται ένας ενιαίος πολιτιστικος ιδεολογικός χώρος με σχετική ομοιογένεια.Η πιο χαρακτηριστική έκφραση του ισλαμισμού,εννοούμε την λεγόμενη ισλαμική τρομοκρατία,που παρουσίαζει μια σταθερή προτίμηση σε επιθέσεις καμικάζι,σεόλο τον ισλαμικό χώρο.

Η έννοια του ισλαμισμού είναι απατηλή όσο και η αντίστοιχη του χριστιανισμού,αν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο ανάλυσης.

Μια στενώτερη έννοια που επίσης επικρατεί είναι η έννοια των «Αράβων» που παρότι αναφέρεται σε μια οικογένεια κρατών με σαφή χαρακτηριστικά κοινότητας με κύριο την γλώσσα και την θρησκεία,εν τούτοις και η έννοια υποκρύπτει μια σειρά από σοβαρές διαφορές εντός της «οκογένειας»

Θα παραθέσουμε μια σειρά απο παρατηρησεις,τα οποία θα τονίσουν τις ιδιαιτερότητες κάθε μιας απο τις πολλές αραβικές χώρες,και οι οποίες μπορουν να εξηγήσουν τα τεκταινόμενα της εποχής.

Θεωρούμε δεδομένο ότι υπάρχει η ιστορική μήτρα,της γλώσσας και η ιστορική αναφορά στην προοθωμανική αραβική αυτοκρατορία.Τούτων δοθέντων όμως υπάρχουν μια σειρά απο κινητήριες δυνάμεις,γεωγραφικοί προσδιορισμοί και ενδογεννείς αντιθέσεις που οριοθετούν τους σημερινούς διαχωρισμούς.Ταυτόχρονα είναι σαφές ότι με την εξαίρεση του Λιβάνου και της Παλαιστίνης ,οι εκλογές στις χώρες αυτές είναι επιπεδου εκπομπής Λεβέντη ,δηλαδή ουσία μηδέν και αμφίβολη τηλεθέαση.

Για λόγους συντομίας και τονισμού των αντιθέσεων θα δούμε τις κυριώτερες χώρες ανα ζεύγη.Και προφανως ο καταλογος ειναι ενδεικτικός

Ριαντ-Καζαμπλάνκα

Ενας μη μορφωμένος υπόκοος της Σ.Αραβίας είναι αδύνατον να καταλάβει τον αντίστοιχο του Μαρόκο.Η παραθφθορά της αραβικής και ο εμπλουτισμός της από τοπικές διαλέκτους των βερβερίνων του Ατλαντα ,είναι τόση που μόνο ένας καλά μορφωμένος Μαροκινέζος θα ανασύρει συνεχως την ετυμολογία,και θα σχηματίσει νοήματα.Εκτός όμως απο τα προφανή όμως έχουμε και τα πιο σύνθετα
Η Σ.Αραβία παραμένει μια κοινωνία των γεννών οικογενειών.Ενας κάτοικος με ηλικία 50-60 κατα πάσα πιθανότητα έχει 6-8 αδέλφια 30-50 ξαδέλφια και 3-6 παιδιά.Με πιθανότητα 40 % μπορεί να είναι τριτος ξάδελφος του μπατζανάκη ενός απο τους γαμπρούς του βασιλιά
Στο Μαρόκο όμως υπάρχει μια σοβαρή αστική κληρονομιά των μεγαλουπόλεων ,και ένας κοινωνικός σχηματισμός με σοβαρές νησίδες «ευρωπιακής» δομής και ιδεολογίας.
Ο κάτοικος του Ριάντ τα τελευταία πενήντα χρόνια βιώνει μια γραμμική σώρευση πλούτου που έχει μεταφυσικά χαρακτηριστικά (δώρο θεού) σε αντίθεση με τον κάτοικο της Καζαμπλάνκας που έχει δει την οικονομία της χώρας του σε σοβαρές διακυμάνσεις.
Για τον Μαροκίνο ο οριοθετημένος κόσμος έχει συντεταγμένες στο Παρίσι ,τις Βρυξέλλες, το Μοντρεαλ, όπου ευρίσκεται ήδη μια πολυάριθμη διασπορά με επιδόσεις σε όλους τους τομείς.
Για τον Σαουδάραβα ο οριοθετημένος κόσμος έχει ένα πνευματικό πόλο την Μέκκα,και μετά διάφορους οικονομικούς δορυφόρους.Ο οριοθέτηση στο μυαλό του δεν είναι γεωγραφική αλλά διπολική.Η Μέκκα και τα χρήματα διασπαρμένα στην Ν.Υόρκη, το Λονδίνο,την Φρακφούρτη.
Στην Καζαμπλάνκα θα γνωρίσεις πολλούς με πτυχία Γαλλικών πανεπιστημίων,ή επαγγελματική εκπαίδευση στην ευρώπη,αλλα΄στην Τζέντα περισεύουν τα διδακτορικά του Yale,Harward,Lse.ETH,etc etc.
Ο σαουδάραβας όσο και ο μαροκίνος δεν τρελλαίνονται αν βρεθουν στο ίδιο δωμάτιο.Ο πρωτος ακούει συνεχώς για επισόδια προσκυνητών στην Μέκκα,που δεν σεβονατι τίποτα,ο δε μαροκίνος πληρώνει ένα κάρο λεφτά για χρονοβόρες βίζες,για άβολα ταξίδια και βρωμικα δωμάτια σε μικρά ξενοδοχεία στην Τζέντα.
Το Μαροκο παίζει με τον τουρισμό,την γεωγραφική ιδιαιτερότητα,προσπαθεί για επενδύσεις από την Ευρώπη τις Ηπα,ενω οι Σαουδάραβες πασχίζουν φιλότιμα να δημιουργήσουν μια ενδογεννή τάξη επιχειρηματιών για μη πετρελαικές επενδύσεις.
Συμπερασμα η συνάφεια Ριάντ-Καζαμπλάνκα είναι όση η κίνηση της βασίλισας στο σκάκι με τον ήχο του πλακωτού σε καφενείο των Πετραλώνων.

Δαμασκός – Κάιρο

Εχεις δει Μεσολογγίτες Αγρινιώτες να μαλώνουν ,με υπονοούμενα πολιτιστικής ανωτερότητας ;
Αν το δεις μην το χάσεις,αλλα αυτό δεν είναι τίποτα αν δεν δεις τους θανατηφόρους υπαινιγμούς ανάμεσα σε Δαμασκηνούς και Καιριώτες.Το επίδικο είναι σοβαρό.
Ποιος έχει την σοβαρότερη δυτικού τύπου αστική παράδωση;
Ποιος έχει τα σκίπτρα της πολιτιστικής αναγέννησης του αραβικού κόσμου.
Μεταξύ μας και οι δύο,αλλα και άλλοι πολλοί.
Μια βόλτα στην Δαμασκό και Κάιρο,εκτός τουριστικών οδηγών,που σε περιορίζουν στο ψιλοκακομοίρικο κακέκτυπο (Αλ χαλίλ),σου αποκαλύπτουν οτι και οι δύο πόλεις έχουν ένα τεράστιο πλουτο αστικής αρχιτεκτονικής του 19 αιώνα
Με μία έννοια το παλαιό Κάιρο και η Δαμασκός είναι πόλεις «φυτεμένες» εντός ενός αγροτικού περίγυρου,που τις παραμορφώνει.
Η Αίγυπτος είναι ιανός.Είναι η απόλυτη διφασική χώρα.Ο αστικός αναπτυγμένος κόσμος της Αλεξάνδρειας,του Καίρου,της Ισπαηλίας,που συμβιώνει με ένα σχεδόν διαφορετικό λαό.Τον λαό του Νείλου.
Απο την άλλη η Συρία, της πολιτιστικής Δαμασκού ,του εμπορικού Χαλεπίου, παραμορφώνεται από ένα γηγενή αγροτικό πληθυσμό που σπρωχενται στις πόλεις
Αλλά και οι δύο διαφέρουν στις πολιτιστικές τους πολυμορφίες.
Οι Αιγύπτοι έχουν περίπου 10-15% Κόπτες ,οι Σύριοι 10-15% ορθοδοξους του πατριαρχείου της Αντιόχειας.
Κάποτε και οι δύο χώρες προσπαθησαν να ενωθούν.Μάλλον για να εξορκίσουν τον καυγά.
Και στις δύο χώρες τα καθεστώτα προσπαθουν να ισορροπήσουν πάνω σε μια αφανή κινούμενη άμμο.
Στην Αύγυπτο,η ασταθής ισορροπία «πόλις- λαός του Νείλου» επιβάλει την ύπαρξη ενός Βοναπάρτη Μουμπάρακ,που δεν εγγυάται μόνο τα αμερικανικά δολλάρια,αλλά την ελεγχόμενη αστοποίηση των εκατομμυρίων αγροτων του Νείλου,που ξεχειλιζουν από ενέργεια.Η Αίγυπτος όμως προσπαθεί να είναι μια εξωστρεφής χώρα.
Στην Συρία ο Ασσαντ, παίζει με μεγάλη δεξιοτεχνία το χαρτί της «λαμπρης εξαίρεσης» ,και με συνετή και αφανή προσέγγιση Γάλλων Τούρκων ,εξασφαλίζει ένα σχετικά ανεκτό βιωτικό επίπεδο.Η Συρία όμως είναι κυρίως μια εσωστρεφής χώρα.
Συμπέρασμα,Αιγύτιοι Σύριοι,μοιάζουν με νεόπλουτες συμπεθέρες που έχουν διαφορετικά όνειρα για το ζευγάρι.Λοξοκοιτάζουν προς τα βόρεια προάστια οι πρωτοι,κάλιο πρωτοι στο χωριό οι δεύτεροι.

Αλγερι-Βυρηττός

Το βραβείο στο Αλγέρι βρίσκει όποιος ανακαλύψει ρεστωραν ανοικτό μετα τις 9,30,αντιθέτως στην Βυρηττό όποιος βρει συγγενή του που δεν ξενύκτησε.
Οποιος στο Αλγερι δεν ξέρει τι εστί Καμπυλία (Kabylie) δεν μπορεί να καταλάβει τίποτα,όποιος στην Βυρηττό δεν ξέρει τι εστι ισορροπία δεν καταλάβει ομοίως.
Και οι δύο χώρες έχουν υπο αίρεση τον βαθμό «αραβοποίησης τους».
Η άγνωστη υπόθεση της Καμπυλίας ,είναι το κλειδί να καταλάβης τα γενόμενα.
Όλη η ορεινή ζώνη στο Αλγέρι (που κλιματικά γεωγραφικά προσειδιάζει με ορεινή Κορινθία καμία σχέση με έρημο) κατοικείται από ένα λαό με εξωτερική εξωστρέφεια ,τοπική γλώσσα,εργατικότητα που προσλαμβάνει την «αραβικότητα» με μεγάλη δυσθυμία.Υπολογίζονται σε 8-10 εκατομμύρια.Μόλις πριν είκοσι χρόνια σταθεροποίσησαν το λατινικό τους αλφαβητο (είναι οι μοναδικοί νομίζω που χρησιμοποιούν το γράμμα Θ),και συνεχώς προωθούν την τοπική κουλτόυρα με αίσθσηση υπεροχής και εξαίρεσης προς τους υπολοίπους.
Ο λαός αυτός πρωτοστατησε στους αγώνες κατα των Γάλλων,αλλα στο μεταποικιακό σκηνικό,θεωρεί ότι υποαντιπροσωπεύεται.
Η αντίθεση τους παίρνει μερικές φορές βίαιες μορφές,αλλά έχει μόνο παράλληλη εκφραση από τους Ισλαμιστές.
Η Αλγερία ως κράτος ευρίσκεται μονίμως υπο την άρρητη αμφισβήτηση της ενότητας της
Στον Λίβανο τα πράγματα μοιάζουν καθώς η «αραβοποίηση» είναι ενδογεννώς ισορρπιστική ,με την παρουσία τοσων χριστιανών,αλλα υποτίθεται κανένας δεν θέτει σε αμφιβολία το κράτος.Οι δημόσιες συζητήσεις καταγωγής στην Βυρηττό είναι ταμπού,γιατί πιθανότητα και όλοι οι παριστάμενοι να έχουν διαφορερτική κοινωνική ομάδα εκκίνησης. (Σουνίτες ,Σιήτες ,Δρουζοι ,Μαρωνίτες ,Ορθοδοξοι ,Καθολικοί,Μονοφυσίτες κλπ)
Στην Αλγερία η οικονονομία κινείται από την παραμορφωτική μονομανία του πετρεαλίου και του φυσικού αερίου,που τροφοδοτεί ότι κλεπτοκρατική ομάδα διανοείσαι,ενω στον Λίβανο η οικονομία είναι τα πάντα εκτός πετρελαίου.
Στο Αλγέρι όλα κινούνται στο ύφος ενός καθεστώτος εκτάτου ανάγκης,περιορμένης κυκλοφορίας,διαρκων ελέγχων ,ενω στην Βυρητό στο στυλ παραλιακής το Σαββατόβραδο,όλα επιτρέπονται αρκει να μην σε δουν.
Στην Βυρηττό οι μαντίλες συνυπάρχουν με τις πιτσιρίκες που οδηγούν SUV,στο Αλγέρι οι μαντίλες συνυπάρχουν με τους ένστολους.
Η Αλγερία και ο Λίβανος έχουν ομοιότητες όσο το λιβάνι με το δενδρολίβανο.

Σαναα-Τύνιδα

Το πιο σπανιο είδος στην Υεμένη είναι ο άοπλος πεζοπόρος,και ακόμα πιο σπάνιος όποιος δεν μασουλάει qats.
Στα πιο μεγάλα ξενοδοχεία οι πελάτες παρακαλούνται να μην οπλοφορούν εντός,το δε qats ένα προιόν θάμνου με ασταθείς συγκεντρώσεις αμφεταμινών πουλιέται όπως και το νερό,παντού.(Το qats είναι ομόλογο της κόκας ,νομοθετικά.Στην Υεμένη σε πληθώρα,αλλα με κανένα γραμμάριο στον Βενιζέλο,σε βλέπω για πρωτη είδηση στην Εσπρέσσο)
Στον αντίποδα η Τυνησία είναι μάλλον η χώρα που κάτι κέρδισε από την Γαλλική γραφειοκρατία,και διαθέτει ένα από τα πιο ευρωπαίζοντα συστήματα διοίκησης (είπαμε διοικησης όχι διακυβέρνησης,γιατί ο σ Μπεν Αλι ασκειται εδω και χρόνια στον Μαρκεζινισμό)
Ο Υεμένιοι είναι κάτι σαν τους βαλκάνιους βλάχους ,δηλαδή παρότι ορεσίβιοι εξαιρετικά εξωστρφείς και δαιμόνιοι.Κλειστοί στους τρόπους αλλα στις δουλειές σαίνια.Στην ουσία αποτελούν το 20-30 % των σαουδαράβων ,αλλά δεν το ομολογουν ουτε αυτοί ουτε οι σαουδαραβες.
Κατέχουν μοναδικους τουριστικούς προορισμούς ορεινου τουρισμου (συναγωνίζονται το Κάνυον των Αμερικάνων) αλλα και μυστηριώδεις μειονότητες που ευτυχώς δεν τις ξέρουν οι τουριστικοι πρακτορες,αλλιως θα γίνουν αξιοθέατο όπως οι ινδιάνοι του Αμαζόνιου,που φοράν μπλου τζην μόλις ο ευρωπαίος τουρίστας γυρίσει την πλάτη.Οι τελευταίοι ορεσίβιοι εβραίοι ,που μιλάνε μοναδικό υβριδιο σημιτικής γλώσσας,και οι μοναδικοί μουσουλμανοι αφρικανικής καταγωγης με τις συζύγους με τα θηριώδη ντκολτέ δίπλα στις ολόμαυρες μπουργκοφορούσες ,ευρίσκονται επιμελώς κρυμμενοι στην Υεμένη.
Αντιθέτως στην Τυνησία,τα πάντα είναι τουριστικοποιημένα.Οποιος βρει κανένα οικοδόμο από την Ανάφη στα Αναπιωτικα της Πλάκας,τότε δικαιουται να βρει και κανένα βεδουίνο στην Τυνησία.Και άμα βρει,ας κοιτάξει μήπως κάτω από την κελεμπία φοράει κανένα αρμάνι τζην.
Η Τυνησία συναγωνίζεται την Ελλαδα,την Τουρκία στον ομαδικό τουρισμό,ενω η Υεμένη είναι ο παράδεισος του εξερευνητή (οχι γιαλαντζι τύπου Τσόκλη)
Στην Τυνησία κάνει κουμάντο ο στρατός,και στην Υεμένη ο στρατός για λογαριασμό τριών οικογενειών που ελέγχει το 50% του ΑΕΠ.

Μασκατ-Χαρτουμ

Ο Σεβαχ ο θαλασινός και ο φελουκατζής του Νείλου.
Καλά και οι δύο παίζουν με το νερό,αλλα ο Ομανός ξέρει τον Ινδικό μέχρι την Ζανζιβάρη με ακρίβεια GPS ,ενω ο Σουδανός ανεβοκατεβαίνει τον Νείλο περίπου Ιπποκρατους Βοτανικό δηλαδή λίγο μονότονα.
Οι Ομανοί είναι θαλασσινοί αλλά με ισχυρά στοιχεία «λιμανίσιας» μαγγιάς, εμπορικού οππορτουνισμού,και γνωση της ιδιαιτερότητας τους.
Συνενοούνται σε φαρσί,ουρντου,σουαχίλι,και δεν κολώνουν πουθενά
Αντιθέτως οι Σουδανοί,εργάζονται παντου ως λογιστές,μηχανικοί,και είναι πασιγνωστοι για την παροιμειώδη εντιμότητα και οργανωτικότητα τους.Γι’αυτο και τους εμπιστευονται οι άραβες στις δουλειές τους.
Το Σουδαν εσχάτως ανακάλυψε πετρέλαια και αυτό τους έχει θολώσει το μάτι.Τα βάζουν με φουκαράδες αφρικάνους στο Νταρφουρ,πλακώνονται με τους Αιγύπτιους για τον Νείλο,και γενικώς δεν χαμπαριάζουν.
Ενω το Ομαν έχει πετρελαια εδω και χρόνια,με στανταρντ εισοδήματα,επενδύει πολύ στον τουρισμό,και τις τρομερές κλιματικές συνθήκες (το καλοκαίρι 1000 χιλιομετρα από την έρημο έχεις θαυμάσια ψιλοβροχα που πρασινίζουν τα πάντα)
Τωρα πως Σουδανοί και Ομανήδες είναι άραβες αδέλφια ,μονο η δυτική δημοσιογραφία μπορεί να καταπεί

Αντί επιλόγου

Προφανώς δέκα αράδες,δεν αρκουν να ασχοληθούν με ενα απο τους πιο ενδιαφέροντες κόσμους του πλανήτη.
Αλλα θέλαμε να δείξουμε αντιστικτικά πως οι λέξεις όταν αναφέρονται σε ανθρωπινα σύνολα μπορουν να είναι εξαιρετικά δεσμευτικές
Μικρές όψεις της «αραβικής» πραγματικότητας ,ίσως είναι αρκετές για να αποκαλύψουν ότι κρύβεται ένας εξαιρετικά πολύπλοκος , ετερόμορφος και ανομοιογενής κόσμος.
Τα αντικειμενικά στοιχεία και δεδομένα υπάρχουν διάσπαρτα στο διαδύκτιο.

Επίσης παραλείψαμε μερικές διαδρομές (Λυβύη,Μαυριτανία,Εμιράτα) .Σκοπιμως οι αντιθεσεις είναι όσες περιγραψαμε ενδεικτικά
Οπως πάντα όμως η ζωντανή «δοκιμή» είναι αλλιώς.
Για άλλες γευσεις από τις δοκιμές αυτές προσεχώς