Monday, July 22, 2013

Η Χάννα ξεκίνησε με Οδυσσέα...


 
 
 
 
 
Το μυθιστόρημα του Μπέρνχαρντ Σλινκ   "Διαβάζοντας στην Χάννα"  είχε πολλαπλή τύχη. Έγινε best seller και ευτύχησε να γίνει μια εξαιρετική ταινία υποψήφια για τέσσερεις χρυσές σφαίρες. Η υπόθεση είναι η εξής: Ένας δεκαπεντάχρονος σχετίζεται με την τριανταπεντάχρονη  Χαννα αμέσως μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Η σχέση είναι ιδιόμορφη. Ο έφηβος γνωρίζει την ωραία πλευρά της  ζωής με αντάλλαγμα να διαβάζει στην αναλφάβητη Χάννα. Ξαφνικά η Χάννα εξαφανίζεται. Δέκα χρόνια μετά , ο έφηβος φοιτητής της νομικής παρακολουθεί μια δίκη δεσμοφυλάκων οι οποίοι από αμέλεια συνέργησαν στο θάνατο κρατουμένων συγκέντρωσης των ναζί, και ανακαλύπτει στις κατηγορούμενες την Χάννα .Η κατηγορούμενη αναλαμβάνει την ευθύνη των θανάτων, ως υπεύθυνη της ταξινόμησης .Ο  φοιτητής  Μικαελ αντιλαμβάνεται την περιπλοκή καθώς η Χαννα ως αναλφάβητη ήταν αδύνατο να έχει τέτοια ευθύνη. Τελικά η Χάννα καταδικάζεται , θύμα του συμπλέγματος της να μην παραδεχθεί τον αναλφαβητισμό της. Ο  Μίκαελ έχει δειλιάσει να παρέμβει στην δίκη .Χρόνια αργότερα  αποδιοργανωμένος από την συναισθηματική εμπλοκή , χωρίζει από τη γυναίκα του και αρχίζει να της στέλνει  στη φυλακή κασέτες με αναγνώσεις του. Η Χάννα καταβάλει προσπάθειες και τελικά ως αυτοδίδακτη μάθει να διαβάζει και να γράφει .Μια μέρα πριν την αποφυλάκιση αυτοκτονεί.


Το βιβλίο και η ταινία διεισδύουν στο προσωπικό χώρο των εμπλεκομένων με τον ναζισμό και περιγράφουν τις αντιφάσεις και αδράνειες της υπαγωγής η οποία τους οδηγεί στο "κακό". Υπάρχει ένα ολόκληρο ρεύμα στη Γερμανική λογοτεχνία , το οποίο ανατέμνει το προσωπικό , το ατομικό του ναζιστικού φαινομένου. Η οριακή κατάληξη του ρεύματος είναι μάλλον η "Πτώση", όπου είδαμε
  τον Χίτλερ ως υστερικό καταβεβλημένο "συνάνθρωπο" , ο οποίος έγινε το απόλυτο hit ως παρωδία σε όλες τις γλώσσες.


Η "Χαννα" , βέβαια, μπορεί να ειδωθεί ως ηθική αλληγορία: όποιος έφηβος βρίσκει μια ώριμη τριανταπεντάρα να του μάθει τη ζωή ας προσέχει μη καταλήξει να διαβάζει σε κασετόφωνα όλη του τη ζωή, ενώ για τις ανυπόμονες τριανταπεντάρες εκτός από κανένα ποινικό για παιδεραστία υπάρχει και ο κίνδυνος να γίνουν φιλοναζί.


Η ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια στην ιστορία της "Χαννα" είναι ότι η ανάγνωση ως ερωτικό επιδόρπιο ή ως καθαρτήρια τελετή αποενοχοποίησης από τον ναζισμό αρχίζει με την Οδύσσεια. O Όμηρος πυροδοτεί το μηχανισμό του γερμανικού αναστοχασμού. Στην ταινία, η οποία αναγκαστικά παραλείπει πολλές σελίδες του βιβλίου η απαγγελία της Οδύσσειας είναι μια ολόκληρη σκηνή.

Η πρόσφατη επίσκεψή Σόιμπλε τροφοδότησε μια πολυεπίπεδη συζήτηση,  η οποία εμπεριέχει στοιχεία ιστορίας,  διεθνούς δικαίου,  πολιτικών επίδικων, μυθολογίας, συναισθηματικών εμπλοκών, τακτικών ελιγμών και συγκυριακών υπολογισμών. Με κάποιο τρόπο ανακυκλώνει μια περιπέτεια για την οποία ανακαλύπτουμε ότι δεν τελείωσε δίκαια.

 Μήπως όμως η μικρή λεπτομέρεια της ιστορίας της "Χάννα" : η Οδύσσεια ως εκκίνηση μιας κάθαρσης , μπορεί να μας δείξει τον δρόμο;

Μήπως η γερμανική αμηχανία για την ανακύκλωση ενός πολύπτυχου ευαίσθητου ζητήματος, γίνει θετική στάση αν ξαναπροβάλλει ο πολυμήχανος
  Οδυσσέας, όπως στις αναγνώσεις της " Χάννα " .Η κρίση  η οποία κινδυνεύει να παγιωθεί ως ανεπίστρεπτη καταστροφή, φαίνεται να παραλύει και τα δημιουργικά χαρακτηριστικά για τα οποία μια κάποια ευρωπαϊκή παράδοση ευμενώς αποδέχεται την αρχαιοελληνική μας διάρκεια. Ως κλασικίζουσα αρχαιολατρία ευχαρίστως αναγνώρισε στον εξεγερμένο νέο έλληνα το δικαίωμα ιδιοκτησίας στο κλασσικό παρελθόν. Μήπως από την εικόνα ενός τεράστιου αρχικού θυμού ,η οποία  ακολουθείται  από την παρουσία ενός  διαπραγματευτή ενός δανείου , λείπει η στερεότυπη σκηνή, με την οποία ίσως ψευδώς μας ταυτοποίησαν;  Που είναι η σκηνή του πολυμήχανου εφευρετικού Οδυσσέα που καλείται εν μέσω κρίσης να ανασύρει τις ιστορικές ή μυθικές ικανότητες του. Που είναι στη σημερινή Ευρωπαϊκή κρίση ο καθαρτήριος νεοέλληνας Οδυσσέας της "Χάννα";

Είναι βέβαιο ότι ο Οδυσσέας είναι δίπλα μας σήμερα στον πυθμένα της κρίσης. Ίσως είναι τόσο απασχολημένος που δε φαίνεται. Ίσως η περιπέτεια του διεξάγεται τώρα ενώ η εξιστόρηση του θα αργήσει. Αν όμως ξέφευγε από το Ομηρικό έπος και γινόταν  σύγχρονο trailer "προσεχώς" στο Youtube, να ασκούσε το θεραπευτικό του ρόλο: για το καλό το δικό του και το καλό του Μίκαελ και της Χάννα. 

 
Μια πλήρης ανάλυση του βιβλίου,εδώ

8 comments:

Anonymous said...

VΙ. Η γερμανική λογοτεχνία της απώθησης και της σιωπής (Η απάθεια και η αυτοαναισθητοποίηση υποδεικνύει προηγμένο μηχανισμό απώθησης του μεταπολεμικού γερμανικού τραύματος)

“…. η κατάθλιψη αλλάζει τον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς, άρα και τον τρόπο αυτοέκφρασης. Κινούμενος από το ένστικτο της αυτοσυντηρήσεως και προσπαθώντας να βρει λύση, ο άνθρωπος εμβαθύνει τα υπαρξιακά ζητήματα. Δημιουργεί έργα τέχνης επιθυμώντας να εκφραστεί και να ξεπεράσει την πραγματικότητα, με την οποία δεν μπορεί να εξοικειωθεί και συμβιβαστεί, να στείλει ένα μήνυμα στους συνανθρώπους του, να στρέψει την προσοχή τους στα επίκαιρα προβλήματα που μπορούν να λυθούν μόνο με κοινή προσπάθεια και συνεννόηση. Αυτή είναι η βάση του υπαρξισμού στην… τέχνη.” Θα ελεγα του γερμανικου εξπρεσσιονισμου, κοινημα νεων αγριων κ.λπ.

Για τους Γερμανούς (και τους Aυστριακούς), τα πράγματα έμοιαζαν ακόμα χειρότερα [14]. Τα φαντάσματα του ναζισμού κατατρύχουν έως σήμερα νεώτερους συγγραφείς … ο μετέπειτα νομπελίστας Xάινριχ Mπελ, βετεράνος του πολέμου…, μίλησε τόσο για τη φρίκη του μετώπου όσο και για την καθολική κρίση της Γερμανίας…

“Μια από τις πλέον αποσιωπημένες και σκοτεινές πτυχές της ιστορίας – τις καταστροφές που υπέστησαν οι ίδιοι οι Γερμανοί- εξετάζει στα δοκίμια του ο γερμανος Καθηγητης στο U.K. και συγγραφεας W. G. Sebαld με τίτλο η φυσική ιστορία της καταστροφής (“Αεροπορικοί βομβαρδισμοί και λογοτεχνία (Luftkrieg und Literatur)”), όπου με «ασύγκριτη τόλμη και πνευματική ενάργεια ο σπουδαίος Γερμανός συγγραφεας απασχολείται με την ατομική και συλλογική μνήμη (η μάλλον την απώθηση της) , το τραύμα του β’ παγκοσμίου πολέμου και τις επιπτώσεις τους στο γερμανικό λαό. “Η ασύγκριτη εθνική ταπείνωση ….ουδέποτε διατυπώθηκε με λόγια.”

“…η ένδοξη πολεμική και μεταπολεμική εποποιια της Γερμανίας…. παραμένει ανιστόρητη, συνδέεται με αυτή μας την ανικανότητα …να αντιμετωπίσουμε το βάρος της απόλυτης ενδεχομενικοτητας (η συνειδητοποίηση και αποδοχή της πιθανότητας πραγματοποίησης ή μη ενός κοινωνικού συμβάντος εκ πρώτης όψεως ακατόρθωτου) γεννημένης από την βαθιά εμμονή μας για ευταξία.”

Το βασικό ερώτημα του είναι: γιατί κράτησαν οι Γερμανοί σαν εφτασφράγιστο μυστικό τις τρομακτικές καταστροφές τους από τους βομβαρδισμούς των Συμμάχων το 1943-1945; Γιατί τόσο επίμονα αποσιώπησαν ότι η μεταπολεμική Γερμανία θεμελιώθηκε πάνω στα καταπλακωμένα πτώματα των βομβαρδισμών; Ποια βαθύτερη ανάγκη τούς έκανε να θάψουν για πολλές δεκαετίες στη σιωπή της Ιστορίας και της λογοτεχνίας, το γεγονός ότι σ΄ αυτούς τους βομβαρδισμούς, στους οποίους οι Βρετανοί έριξαν ένα εκατομμύριο τόνους βόμβες πάνω από την εχθρική επικράτεια, καταστράφηκαν τριάμισι εκατομμύρια κατοικίες, και ότι 131 πόλεις – ανάμεσά τους το Αμβούργο, η Κολωνία, η Νυρεμβέργη, η Δρέσδη- μετατράπηκαν σε σωρούς ερειπίων;

Οι κάτοικοι αυτών των πόλεων, σύμφωνα με τις λιγοστές μαρτυρίες της εποχής, έδειχναν απόλυτη απάθεια κυκλοφορώντας στα ερείπια, έχοντας περιέλθει σε κατάσταση τροφοσυλλέκτη και τρωγλοδύτη. Άλλοι τριγύριζαν πρόσφυγες από τη μια στην άλλη πόλη της Γερμανίας. Οι πρόσφυγες μόνο από το Αμβούργο ήταν 1.250.000 και οι συνθήκες αυτές για πολλούς κράτησαν τρία χρόνια. «Η βουβή ατμόσφαιρα», γράφει ο Ζέμπαλντ, «η εσωστρέφεια, η αποφυγή του βλέμματος των ανθρώπων που ζούσαν στα χαλάσματα, συγκλόνιζε τους επισκέπτες. «(…)Οι Γερμανοί, αυτοί που είχαν βαλθεί να αποκαθάρουν και να εξυγιάνουν ολόκληρη την Ευρώπη, αναγκάζονταν τώρα να συνειδητοποιήσουν ότι οι ίδιοι ήταν στην πραγματικότητα έθνος ποντικών».....

Αφώτιστος Φιλέλλην

http://panosz.wordpress.com/2013/04/07/zoulas-2/#comment-175103

Left Liberal Synthesis said...



«Η βουβή ατμόσφαιρα», γράφει ο Ζέμπαλντ, «η εσωστρέφεια, η αποφυγή του βλέμματος των ανθρώπων που ζούσαν στα χαλάσματα, συγκλόνιζε τους επισκέπτες. «(…)Οι Γερμανοί, αυτοί που είχαν βαλθεί να αποκαθάρουν και να εξυγιάνουν ολόκληρη την Ευρώπη, αναγκάζονταν τώρα να συνειδητοποιήσουν ότι οι ίδιοι ήταν στην πραγματικότητα έθνος ποντικών».....

Λες αυτες οι περιγραφές να ισχύουν για την Αθήνα;

Anonymous said...

@LLS Οχι καρδια μου , που λει ο Ιταλος σε καποια διαφηημιση.
Με παροικονομια να "τραβα την ανηφορα" και να φτανει στα 70 δις, με την Καθηγητρια Αρχιτεκτονικης Θεανω Φωτιου , Βουλευτη του ΣΥΡΙΖΑ να δηλωνει σαφως στον ΣΚΑΙ, (πριν 10 min) οτι θα προσλαβει και αλλους στο Δημοσιο και οτι με το περισσοτερο Δημοσιο θα επιτευχθει η Αναπτυξη,με ολοκληρους κλαδους και φυλες σε παροικονομια, οι ρομα στον Χ τραγουδιστη στην Πατρα ηταν πρωτο τραπεζι πιστα, στην Μυκονο που τραγουδουσε ο αντιμνημονιακος Ρεμμος, ανοιξαν καμπανιτη αρκετων λιτρων προς 25.000 ευρω, στην Ελβετια, το Λουξεμβουργο και σε τραπεζες φορολογικων παρεισων οι ετιρεις κια οι καταθεσεις ισως αυξανονται, φετος εχει επιτευχθει η μεγαλυτερη εξοδος των κατοικων του Λεκανοπεδιου μας, που σωφρονες πλεον, πηγαινουν στα πατρικα και εξοχικα ημιαυθαιρεταή αθυαιρετα, ενω οι πλουσιοι ενοικιαζουν -παρανομα κια μαυρα- τις βιλλες τους στους ομολογους τους μεσω ιντερνετ. Στο μεταξυ στις τουριστικε ςπεριοχες γινεται παρτυ φοροκλοπης και ανασφαλιστης εργασιας, ωστε του χρονου να νοιξουν απο το αποθεματικο ενα νεο μαγαζι ή ρουμς του λετ.

Παρεπιπτοντως σε φορτια μπανανας βρεθηκαν περι τα 500 κιλα κοκαινης αξιας λιανικης πλησιον του 1 δις.

Ας μην ξεχναμε οτι ως λαος τηρουμε την κλασσικη παραδοση της κωμωδιας και της "τραγωδιας",δηλ. του αρχαιοελληνικου θεατρου.

Βεβαια για το κατω 15% μπρει να τα δεις αυτα που περιγραφεις, αλλα σε περιοδους κρισης καποιοι υποφερουν τελικα.

ΥΓ Παω να δωσω τα παραστατικα για να πληρωθω για μελετη που εχω εκπονησει μετα 3 ετη.

Left Liberal Synthesis said...


Ελπίζω να έχεις δίκιο.
Ευχομαι να πάρεις τα λεφτά και "καλοφάγωτα"...

Anonymous said...

@LLS
Παω στην ΔΕΗ Αριστειδου, ν απληρωσω τους λογαριασμους του γραφειου κια του σπιτιου του παππου που κληρονομησα το 2009, οταν απεθανε στα 97 του και τι να δω:
Οι εργαζομενοι και οι ανεργοι ειχαν παει διακοπες και στην ουρα ηταν 3 ατομα αντι 50 εως 70, ως συνηθως .
Αναφωνω "οι ανεργοι πηγαν στα εξοχικα τους" και οσοι με ακουσαν μειδιασαν ή γελασαν επιδοκιμαζοντας την ατακα μου.

Απ' οτι φαινεται η συστηματικη προσαπθεια για εισπραξη των κλεμενων φορων (εισοδηματος και του ΦΠΑ) ειναι η πρωτη προϋποθεση της οικονομικης δημοκρατιας και της αναπτυξης. Η ενοϊκη φορολογηση των κερδων που επανεπενδυονται η δευτερη.

Αν οι επιμερους θιασοι ανεβασουν σοβαρα εργα, αντι των συνηθισμενων τραγικων κωμωδιων του τυπου "εχουμε πολεμο", "νομαρχες της Μερκελ","αναπτυξη σχεδον μονον μεσω του δημοσιου Τομεα με νεους διορισμους", "κριτηρια αξιολογησης για κινητικοτητα", "προοδευτικη φορολογικη κλιμακα αντι του νεοφιλελευθερου flat tax rate, συμφωνα και με το ισχυον συνταγμα και την οικονομικη θεωρια του νοικοκυριου (household economics)",... ισως σε 5 ετη να ειμαστε σε πολυ καλυτερη θεση.

Αλλα κατι γινεται, οχι παντα σωστα, στον κωδικα φορολογικης διαδικασιας κια σε αναλογους τομεις.
"Στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης δημοσιεύθηκε η απόφαση για τη σύσταση του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων.
Η σύνθεσή του είναι η ακόλουθη:
Θεόδωρος Φορτσάκης, Καθηγητής Νομικής, Πρόεδρος του Τμήματος Νομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Γιάννης Σταυρόπουλος, Δικηγόρος στον Άρειο Πάγο και στο Συμβούλιο της Επικρατείας.
Κατερίνα Σαββαΐδου, Λέκτορας στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Frank Daly, Πρώην επικεφαλής της Ιρλανδικής Φορολογικής Διοίκησης 2002-2008.
Mats Sjöstrand, Πρώην επικεφαλής της Σουηδικής Φορολογικής Διοίκησης 1999-2009."http://www.naftemporiki.gr/finance/story/680059

Αφωτιστος Φιλλελην
ΥΓ Αλλα εχουμε ξεφυγει πολυ απο το θεμα της αναρτησης σου. Στο πρωτο σχολιο μου στο λινκ εχω ενα ερμηνευτικο εργαλειο(υπο μορφη δοκιμιου με βαση κειμενα απο γερμανους και αυστριακους συγγραφεις με ενσυναισθηση) για την αποκωδικοποιηση της συμπεριφορας αυτου του ημι-κτηνωδους λαου, που ελπιζω να σε βοηθησει.

Anonymous said...

οταν απεθανε στα 97 του =οταν απεθανε στα 97 του ο πατερας μου

Μανώλης said...

Καλημέρα, http://democracycrisis.com/2010-03-30-10-55-46/1899-2013-04-10-19-15-48?catid=53%3A2010-01-19-09-00-17

Left Liberal Synthesis said...

Μανώλη
Δεν είχα δει την συνέντευξη.Το περιεχόμενο των απαντήσεων, ταιριάζει με αυτό που υπόθεσα εξάγεται από τον κεντρικό ρόλο της Οδύσσειας στην Χάννα.
Ωραία σύμπτωση.
Καλο διήμερο.