Η Χάννα ξεκίνησε με Οδυσσέα...

 

 

 

 

 

Το μυθιστόρημα του Μπέρνχαρντ Σλινκ   "Διαβάζοντας στην Χάννα"  είχε πολλαπλή τύχη. Έγινε best seller και ευτύχησε να γίνει μια εξαιρετική ταινία υποψήφια για τέσσερεις χρυσές σφαίρες. Η υπόθεση είναι η εξής: Ένας δεκαπεντάχρονος σχετίζεται με την τριανταπεντάχρονη  Χαννα αμέσως μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Η σχέση είναι ιδιόμορφη. Ο έφηβος γνωρίζει την ωραία πλευρά της  ζωής με αντάλλαγμα να διαβάζει στην αναλφάβητη Χάννα. Ξαφνικά η Χάννα εξαφανίζεται. Δέκα χρόνια μετά , ο έφηβος φοιτητής της νομικής παρακολουθεί μια δίκη δεσμοφυλάκων οι οποίοι από αμέλεια συνέργησαν στο θάνατο κρατουμένων συγκέντρωσης των ναζί, και ανακαλύπτει στις κατηγορούμενες την Χάννα .Η κατηγορούμενη αναλαμβάνει την ευθύνη των θανάτων, ως υπεύθυνη της ταξινόμησης .Ο  φοιτητής  Μικαελ αντιλαμβάνεται την περιπλοκή καθώς η Χαννα ως αναλφάβητη ήταν αδύνατο να έχει τέτοια ευθύνη. Τελικά η Χάννα καταδικάζεται , θύμα του συμπλέγματος της να μην παραδεχθεί τον αναλφαβητισμό της. Ο  Μίκαελ έχει δειλιάσει να παρέμβει στην δίκη .Χρόνια αργότερα  αποδιοργανωμένος από την συναισθηματική εμπλοκή , χωρίζει από τη γυναίκα του και αρχίζει να της στέλνει  στη φυλακή κασέτες με αναγνώσεις του. Η Χάννα καταβάλει προσπάθειες και τελικά ως αυτοδίδακτη μάθει να διαβάζει και να γράφει .Μια μέρα πριν την αποφυλάκιση αυτοκτονεί.

Το βιβλίο και η ταινία διεισδύουν στο προσωπικό χώρο των εμπλεκομένων με τον ναζισμό και περιγράφουν τις αντιφάσεις και αδράνειες της υπαγωγής η οποία τους οδηγεί στο "κακό". Υπάρχει ένα ολόκληρο ρεύμα στη Γερμανική λογοτεχνία , το οποίο ανατέμνει το προσωπικό , το ατομικό του ναζιστικού φαινομένου. Η οριακή κατάληξη του ρεύματος είναι μάλλον η "Πτώση", όπου είδαμε  τον Χίτλερ ως υστερικό καταβεβλημένο "συνάνθρωπο" , ο οποίος έγινε το απόλυτο hit ως παρωδία σε όλες τις γλώσσες.

Η "Χαννα" , βέβαια, μπορεί να ειδωθεί ως ηθική αλληγορία: όποιος έφηβος βρίσκει μια ώριμη τριανταπεντάρα να του μάθει τη ζωή ας προσέχει μη καταλήξει να διαβάζει σε κασετόφωνα όλη του τη ζωή, ενώ για τις ανυπόμονες τριανταπεντάρες εκτός από κανένα ποινικό για παιδεραστία υπάρχει και ο κίνδυνος να γίνουν φιλοναζί.

Η ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια στην ιστορία της "Χαννα" είναι ότι η ανάγνωση ως ερωτικό επιδόρπιο ή ως καθαρτήρια τελετή αποενοχοποίησης από τον ναζισμό αρχίζει με την Οδύσσεια. O Όμηρος πυροδοτεί το μηχανισμό του γερμανικού αναστοχασμού. Στην ταινία, η οποία αναγκαστικά παραλείπει πολλές σελίδες του βιβλίου η απαγγελία της Οδύσσειας είναι μια ολόκληρη σκηνή.

Η πρόσφατη επίσκεψή Σόιμπλε τροφοδότησε μια πολυεπίπεδη συζήτηση,  η οποία εμπεριέχει στοιχεία ιστορίας,  διεθνούς δικαίου,  πολιτικών επίδικων, μυθολογίας, συναισθηματικών εμπλοκών, τακτικών ελιγμών και συγκυριακών υπολογισμών. Με κάποιο τρόπο ανακυκλώνει μια περιπέτεια για την οποία ανακαλύπτουμε ότι δεν τελείωσε δίκαια.

 Μήπως όμως η μικρή λεπτομέρεια της ιστορίας της "Χάννα" : η Οδύσσεια ως εκκίνηση μιας κάθαρσης , μπορεί να μας δείξει τον δρόμο;

Μήπως η γερμανική αμηχανία για την ανακύκλωση ενός πολύπτυχου ευαίσθητου ζητήματος, γίνει θετική στάση αν ξαναπροβάλλει ο πολυμήχανος  Οδυσσέας, όπως στις αναγνώσεις της " Χάννα " .Η κρίση  η οποία κινδυνεύει να παγιωθεί ως ανεπίστρεπτη καταστροφή, φαίνεται να παραλύει και τα δημιουργικά χαρακτηριστικά για τα οποία μια κάποια ευρωπαϊκή παράδοση ευμενώς αποδέχεται την αρχαιοελληνική μας διάρκεια. Ως κλασικίζουσα αρχαιολατρία ευχαρίστως αναγνώρισε στον εξεγερμένο νέο έλληνα το δικαίωμα ιδιοκτησίας στο κλασσικό παρελθόν. Μήπως από την εικόνα ενός τεράστιου αρχικού θυμού ,η οποία  ακολουθείται  από την παρουσία ενός  διαπραγματευτή ενός δανείου , λείπει η στερεότυπη σκηνή, με την οποία ίσως ψευδώς μας ταυτοποίησαν;  Που είναι η σκηνή του πολυμήχανου εφευρετικού Οδυσσέα που καλείται εν μέσω κρίσης να ανασύρει τις ιστορικές ή μυθικές ικανότητες του. Που είναι στη σημερινή Ευρωπαϊκή κρίση ο καθαρτήριος νεοέλληνας Οδυσσέας της "Χάννα";

Είναι βέβαιο ότι ο Οδυσσέας είναι δίπλα μας σήμερα στον πυθμένα της κρίσης. Ίσως είναι τόσο απασχολημένος που δε φαίνεται. Ίσως η περιπέτεια του διεξάγεται τώρα ενώ η εξιστόρηση του θα αργήσει. Αν όμως ξέφευγε από το Ομηρικό έπος και γινόταν  σύγχρονο trailer "προσεχώς" στο Youtube, να ασκούσε το θεραπευτικό του ρόλο: για το καλό το δικό του και το καλό του Μίκαελ και της Χάννα. 

 

Μια πλήρης ανάλυση του βιβλίου,εδώ