Ένα χρήσιμο σχήμα αφήγησης: Cloud Atlas

 

 

 

Είδα το Cloud  Atlas, την νέα ταινία των αδελφών Wachowski , οι οποίοι κατά τη διάρκεια της παραγωγής έγιναν αδέλφια Wachowski ( πηγή).Οι δημιουργοί των Matrix κατασκεύασαν μια απρόσμενα αισιόδοξη ταινία με ένα στέρεο new age φιλοσοφικό υπόβαθρο. Τα πάντα ρέουν , κορυφώνονται και διαλύονται με μια εσωτερική συνέχεια και επανάληψη. Το κινηματογραφικό αποτέλεσμα πολύ ενδιαφέρον , με πολύπλοκη σεναριακή δομή πολύ πιο απαιτητική για τα δεδομένα του μέσου θεατή των Χολιγουντιανών επιτυχιών. Η πολυπλοκότητα εξηγεί και την σχετική ταμειακή υστέρηση της ταινίας σε σχέση με τα Matrix.Και οι έξι εμβόλιμες παράλληλες ιστορίες είναι πολύ ενδιαφέρουσες και θα μπορούσαν να ήταν κάλλιστα ανεξάρτητες τηλεταινίες 20 λεπτών υψηλής ποιότητας.

Το εύρημα της ταινίας είναι ότι συνοδεύει την υποβόσκουσα φιλοσοφική συνάφεια έξι πολύ διαφορετικών ιστοριών απλωμένων σε ένα χρονικό όριο 400 ετών , με την χρήση των ίδιων ηθοποιών μεταμφιεσμένων με τους πιο περίτεχνους τρόπους. Έτσι ο μέσος αμερικάνος θα νομίσει ότι είδε τον Τομ Χανκς σε έξι ρόλους ενώ ο πιο υποψιασμένος Ευρωπαίος θα δει διακριτά και εσωτερικό επίπεδο συσχέτισης των ιστοριών. Οι παραγωγοί το έπαιξαν δίπορτο απευθυνόμενοι στους σινεφίλ και τον λαό, αλλά μάλλον την πάτησαν :ο λαός μπερδεύεται με έξι παράλληλες ιστορίες. Έτσι πάει στράφι η μοναδική επιτυχία του Matrix 1 όπου οι μεν λακανιστές είδαν τα τρία επίπεδα κατανόησης του βιόκοσμου ,οι δε πιτσιρικάδες τα μαύρα παλτά του Neo , και οι δύο έμειναν τελικά ενθουσιασμένοι. Το  Cloud Atlas δεν έγινε Matrix γιατί οι ταινίες πού "αγάπησαν λαός και κριτικοί" δεν γίνονται κάθε λίγο και λιγάκι.
Ωστόσο αυτή η τόσο πολύπλοκη αφήγηση του  Cloud Atlas καθώς ρέει επιπλέοντας στον ωκεανό ιδεών που διακινούν οι εμπνευστές της, αναδεικνύει και μια επιδεξιότητα των παραγωγών του: να σου διηγείται κάποιος έξι ιστορίες οι οποίες εξελίσσονται ταυτόχρονα και να σου αποσπά το ενδιαφέρον δεν είναι τόσο απλό. Περίπου ως σπαζοκεφαλιά, με σαφείς και ασαφείς υπαινιγμούς για τις ενδεχόμενες συσχετίσεις, αναδύεται μια κινηματογραφική γιγαντοαφίσα με κολάζ από διαφορετικές εποχές και χώρους.
Στο ψυχεδελικό Inception (πηγή) η πολυπλοκότητα κατασκευάζονταν ως κατάδυση των ίδιων προσώπων σε αλλεπάλληλα πνευματικά σύμπαντα ως πορεία "βάθους"  ενώ στο τοπολογικό Cloud Atlas προκύπτει μια εκτατική διαδικασία με διαφορετικούς ήρωες σε μια διεσταλμένη τοπική και χρονική συνθήκη. Στο  Cloud Atlas συμπεραίνεται ότι οι σταθερές μεταμορφώσεις της ζωής επαναλαμβάνονται παντού και πάντα. Με μια έννοια η μελλοντολογική έκτη ιστορία της ταινίας με την υποτιθέμενη ζωή εκτός γης ήταν ο αναμενόμενός τερματισμός της αφήγησης: εκτός γης οι άνθρωποι παραμένουν αθεράπευτα ίδιοι. Την ιδέα αυτή υπηρετεί και διανομή , η οποία μέσα από τις τρομερές μεταμφιέσεις των ίδιων ηθοποιών υπαινίσσεται την διάρκεια και επανάληψη. Δεν μπορεί να υπάρξει sequel, απλά γιατί η επέκταση και επανάληψη φτάνει στα όρια της στην ταινία.
Η μορφή αυτή αφήγησης, με τον εκκεντρικό μηχανισμό της παράθεσης είναι προφανώς απαιτητική , αλλά και επίκαιρη:

Μήπως αυτό  δεν είναι , το σχήμα των κυρίαρχων εισηγήσεων σήμερα; Δεν μιλάμε για πολλαπλές ιστορίες με χαλαρή σύνδεση με ένα παρελθόν , ένα αβέβαιο παρόν και ένα αποκαλυπτικό μέλλον. Στο  Cloud Atlas  συνυπάρχουν η κατάργηση της δουλείας με τα πυρηνικά ατυχήματα του 70 και μια κοινωνία τύπου Blade Runner στην Σεούλ μετά από εκατό χρόνια . Και στην Αθήνα σήμερα οι αφηγήσεις αφορούν τη γερμανική κατοχή του 40, το κινέζικο υπόδειγμα εργασίας και τις γεωπολιτικές συνάφειες Ελλάδας Βραζιλίας. Οι χρονικές συντεταγμένες των αφηγήσεων τοποθετούνται από την έναρξη του Νεοελληνικού κράτους σχεδόν 200 χρόνια πριν ,ενώ με ευχέρεια σηματοδοτούμε γωνίες καμπής με κλίμακες δεκαετίας. Η ίδια η παραγωγή του παγκόσμιου χρέους πλέον έχει κορέσει τους τόπους και τους χρόνους καθώς η λογιστική αποτύπωση δεν έχει κανένα ορθολογιστικό τοπικό και χρονικό έρεισμα και παραμένει συμβολικό μέγεθος.

Η κάθε μια από τις κυρίαρχες διηγήσεις του σήμερα εμπεριέχει ένα πλήθος στοιχείων τα οποία δομούνται από ετερόκλητα υλικά με μια αυξανόμενη ποικιλία .Στην προσπάθεια να  ενισχυθούν τα στοιχεία πειθούς και επιρροής , επεκτείνονται τα επίδικα σε όλο και πιο δύσβατες περιοχές .Το ελληνικό πρόβλημα είναι και ελληνικό και νοτιευρωπαικό και ευρωπαϊκό και του ανεπτυγμένου κόσμου και της Κίνας και των Brics ,και με αναφορές στο 80 και με αναφορές στο 2040 και και… Η έκταση της ατζέντας είναι τύπου  Cloud Atlas.Στον κόσμο αυτό οι πιο αδρές αφηγήσεις λειτουργούν περισσότερο ως ψυχική καταλλαγή παρά ως αξιώσεις επιρροής.

Το  Cloud Atlas δεν με ξετρέλανε αλλά μάλλον θα χρειαστεί να το ξαναδώ. Πρέπει να εξοικειωθώ με τις παρατεταμένες, εκ πρώτης όψεως άσχετες ιστορίες, οι οποίες κάπου συνδέονται. Το πρόβλημα είναι πως το πικρόχολο αλλά τελικά αισιόδοξο τέλος δεν είναι εγγυημένο όπως στην ταινία.

 Wikipedia- Cloud Atlas