Μιχάλης Παπαδόπουλος (1951-2013)

Ένα από τα πρόσωπα, από αυτά που αποκαλούμε "ανώνυμους αγωνιστές του αντιδικτατορικού αγώνα" έφυγε.
Ο Μιχάλης Παπαδόπουλος , κινήθηκε δραστήρια στην περίοδο γονιμοποίησης του φοιτητικού κινήματος από το 1971 έως το Πολυτεχνείο, ως φοιτητής του Φαρμακευτικού της Φυσικομαθηματικής Αθηνών.Το Φαρμακευτικό ήταν καταλύτης για την  περίοδο αυτή και ο Παπαδόπουλος βρέθηκε στην πρώτη γραμμή.Για την δράση του αυτή , ταυτοποιήθηκε από το Σπουδαστικό της Ασφάλειας και ήταν ανάμεσα στους "πρωτεργάτες" από τους οποίους αφαιρέθηκε η σπουδαστική αναβολή.
Μετά την μεταπολίτευση δεν συμμετείχε σε κομματικούς σχηματισμούς αλλά διοχέτευσε την κοινωνική του ενέργεια στον χώρο του αθλητισμού ως παράγοντας του "Κρόνου" Νέου Κόσμου κατά την περίοδο ακμής του.
Οι φίλοι και συμφοιτητές του θα τον αποχαιρετίσουν την Πέμπτη 2 Μαίου

Thatcher and "Thatcher".

Σε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα left liberal blog της συγκυρίας το Stumbling and Mumbling  (παραπαίοντας και τραυλίζοντας ) του Chris Dillow δημοσιεύθηκαν μια σειρά αναρτήσεις για την Thatcher.Προφανώς είναι προσβάσιμες με μόνο με ιατρική συνταγή για  μονομανείς και ιδεοληπτικούς γιατί θα πρέπει συνδυάσουν ταυτόχρονα γνωματεύσεις όπως:

Η Thatcher ήταν υπερασπιστής μιας μεγαλοαστικής τάξης (class warrior)  και όχι φιλελεύθερη.

 

H  Thatcher είχε αποτελεσματικές πολιτικές που μείωσαν την διαφθορά και ανέπτυξαν την λαϊκότητα ως αξία στη συντηρητική Βρετανία.

 

Το κοινωνικό κράτος επί εποχής της  είχε πολύ μικρότερο περιορισμό από σε άλλες περιόδους στην Μ. Βρετανία και σε κάθε περίπτωση παρέμεινε από τα μεγαλύτερα στην Δ. Ευρώπη

 
Είχε μια τεχνικά πραγματιστική προσέγγιση σε όλα τα θέματα, χωρίς ιδεολογικές δεσμεύσεις , παρά τη δοξασία για μια λεγόμενη «ιδεολογία» Thatcher.

Για όποιον έχει όρεξη να αναμετρηθεί με τις πολλαπλές μυθολογίες και αγχολυτικές αφηγήσεις της εντόπιας ψευδοφιλεύθερης ή ψευδοαριστεράς  κενολογίας μπορεί να ανατρέξει  εδώ.Μια εξ’ίσου ενδιαφέρουσα ανάλυση για το θέμα παρέθεσε ο Α.Λιάκος (πηγή) ,όπου αναδεικνύεται ότι η Thatcher αποτελεί μια τύπου απάντηση σε ένα υπαρκτό πρόβλημα. Όπως αναφέρει εύστοχα : « Έχει λεχθεί ότι η Θάτσερ έσωσε την οικονομία και καταρράκωσε την κοινωνία. Αυτό έχει σχετική αλήθεια»   και  «καμιά νοσταλγία φυσικά για την προ-θατσερική σοσιαλδημοκρατική εποχή»

 Σε μια από τις αναρτήσεις του ο Dillow ,αναρωτιέται αν μπορεί να υπάρξει μια περίπτωση "αριστερού θατσερισμού" στην Μ. Βρετανία (πηγή). Ορίζει το ερώτημα ως εξής  :Είναι δυνατό να αναδειχθεί μια αυτόνομη πολιτική ατζέντα η οποία με επιμονή στο πρόγραμμα της, διευρύνοντας ριζικά τις παραδοσιακές ιδεολογικές συντεταγμένες  της, να δημιουργήσει μια τομή στην πολιτική και οικονομία.  Για την Μ. Βρετανία και το Labor Party η γνωμάτευση του Dillow είναι αρνητική για μια σειρά από εσωτερικούς λόγους (πηγή) .Μπορούμε να αναζητήσουμε στην Ελλάδα ένα «αριστερό Θατσερισμό» στην έννοια που αναφέραμε;

 
Thatcher και μνημόνιο

 Η μνημονιακή περίοδος προσφέρεται για παρόμοιους συνειρμούς. Έχουν οι εφαρμοζόμενες πολιτικές σχέση με την Thatcher;

 

Αν δεν χρησιμοποιήσουμε τους όρους Thatcher ,θατσερισμός στην υπνωτιστική θρησκοληπτική και εξορκιστική τους διάσταση , όπου το οιοδήποτε «κακό» ονομάζεται νεοφιλελευθερισμός- θατσερισμός, οπότε το «καλό» λογικοφανώς είναι «αντινεοφιλελεύθερο», αλλά σταθμίσουμε το φαινόμενο Thatcher στην σύνθετη του διάσταση, τότε έχουμε μπορούμε δούμε τις θεμελιακές διαφορές  της τρέχουσας μνημονιακής φάσης.

 Η Thatcher αντιπροσωπεύει μια ενδογενή,  αυτοπυροδοτούμενη , αυτοκίνητη διαδικασία αναδιάταξης της Αγγλικής οικονομίας. Στην περίπτωση της, ο συντηρητικός χώρος διαγιγνώσκει με ένα τρόπο την σοσιαλδημοκρατική κρίση και προτείνει μια απάντηση με στοιχεία πρωτοβουλίας  στην μορφή της αντεπίθεσης. Ταυτόχρονα η απάντηση αυτή έχει ένα σοβαρό εσωτερικό ιδεολογικό πλαίσιο καθώς εκφράζει την συντηρητική δυσφορία των Βρετανών «νοικοκυραίων» , των οποίων σαρξ εκ της σαρκός είναι η Thatcher.  

Αντιθέτως η ελληνική μνημονιακή περίοδος είναι μια εξωτερική διαδικασία καταναγκασμού , μια απότομη πτώση , η οποίας βρίσκει ανέτοιμες τόσο τις αστικές όσο και αριστερές δυνάμεις.(*) Στην πρώτη μνημονιακή φάση  (Καστελόριζο-Σαμαράς) δεν μπορεί μα διατυπωθεί καμία θετική αφήγηση, δεν υπάρχουν κανενός είδους συμβολικές συμμαχίες. Το ίδιο ισχύει και για τον «αντιμνημονιακό» μέτωπο. Δεν είναι παρά μια σπασμωδική αντίδραση με γνωστά αποτελέσματα.

 Η πολιτική της Thatcher είχε στοιχεία πρακτικότητας και τεχνικής τα οποία συνοδεύτηκαν με μια συγκροτημένη αφήγηση για την αναγέννηση των συντηρητικών αξιών  της Βρετανίας, ενώ η μνημονιακή φάση συγκροτείται από μια οικονομική αφήγηση αριθμών η οποία δεν μπορεί να οριοθετήσει μια έξοδο.

 Η δεύτερη μνημονιακή φάση (τρικομματική) έχει πιο αδρές συντεταγμένες , όπου από τη μια πλευρά συγκροτείται ένας λόγος «υπομονής και σωτηρίας» και από την άλλη ένας λόγος τυπικής σχεδόν υποχρεωτικής αντίρρησης «δεν μπορεί να μην υπάρχει εναλλακτική λύση» .Ωστόσο παρά το  παραλυτικό βάρος του εξωτερικού καταναγκασμού  σχηματίζονται σιγά σιγά συνεκτικές αφηγήσεις διάγνωσης και θεραπείας. Χωρίς αυτό το ιδεολογικό συμπλήρωμα δεν υπάρχει κανένας «Θατσερισμός». Με μια έννοια η ελληνική κοινωνία είναι σε προθατσερική φάση. Σύμφωνα δε με το σχήμα του Chris Dillow οι δυνητικοί «Θατσερισμοί» είναι δύο αριστερός και δεξιός. Άραγε ποιος θα προλάβει;  

 (*) Η γνωστή αφήγηση ότι το μνημόνιο συγκροτεί μια αστική αντεπίθεση, κινείται στο ανώτερο επίπεδο αφαίρεσης ,χωρίς το απαιτούμενο διαχωρισμό "συλλογικού" "ατομικού καπιταλιστή".΄Με το σχήμα αυτό , μονίμως ένας εξωτερικός παρατηρητής θα μπορεί αενάως να διαπιστώνει μια αστική αντεπίθεση για ότιδήποτε.Το μνημόνια συνιστά σαφή περιορισμό και άλλοτε καταστροφή (Κύπρος) και για τον αστικό κόσμο

O "Homo Sacer" στα έσχατα όρια του :H Λατινική Αυτοκρατορία

Δημοσιεύθηκε στην Liberation ένα σημαντικό άρθρο του G.Agamben (ελληνική μετάφραση στο Αντίφωνο εδώ).Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα σχεδόν προκλητική άποψη η οποία , απέναντι στην υφιστάμενη Γερμανική υπεροχή στη Ευρώπη ή το κίνδυνο ολικής κατάρρευσης, προκρίνει την δημιουργία ενός τύπου Λατινικής Αυτοκρατορίας με πυρήνα τις μεγάλες Ευρωπαϊκές Καθολικές χώρες, Ιταλία,Γαλλία, Ισπανία.Το κείμενο βασίζεται σε μια ιδέα του Kojeve ,ο οποίος την έχει επεξεργαστεί από το 1945.

Στο κείμενο αναφοράς του Kojeve  (πλήρες κείμενο εδώ)γίνεται μια ενδελεχής ανάλυση του μεταπολεμικού κόσμου, με βάση πολιτιστικά και θρησκευτικά στοιχεία και προκρίνεται ένα κλασσικό ταξινομικό σχήμα: Αγγλοσαξωνικός κόσμος,Σοβιετικοσλαβικός ορθόδοξος κόσμος.Εντός του διπόλου αυτού προβλέπεται η Γερμανία θα ισχυροποιηθεί και το μέλλον της Γαλλίας αναζητείται σε μια Λατινική αυτοκρατορία η οποία ορίζεται με γεωγραφικά όρια όλη τη Μεσόγειο και φιλοδοξίες να αναζητήσει μια συνθετική λύση με το Ισλάμ.

Η πρόκληση έγκειται στο ότι ένας διανοούμενος , ο οποίος ανέδειξε στο έργο του την γέννηση των σύγχρονων καταναγκαστικών δομών στην ιστορία και φιλοσοφία του ελληνικού και ρωμαϊκού κόσμου, βρίσκει σε μια πολιτική θρησκευτική δομή ένα πλαίσιο διεξόδου. Στο κείμενο του Agamben γίνεται μια γεωπολιτική και πολιτιστική ταξινόμηση στην οποία προσπαθεί να υπερβεί τις συνήθεις εθνικές αφηγήσεις μέσω μιας αναγωγής σε αφηρημένες υπερεθνικές οντότητες.Απέναντι στον εθνικισμό των εθνών κρατών προτάσσεται μια μετάθεση της σύγκρουσης στο επίπεδο των αυτοκρατοριών. Με μια έννοια ο κριτικός Agamben συναντάται με τον συντηρητικό Huntington.Εκ πρώτης όψεως ,πρόκειται για μια υποχώρηση του Agamben από τις περιοχές της κριτικής και της ιστορίας στο χώρο των μεγάλων εθνικοπολιτικών αφηγήσεων, όπου οι έννοιες και οι κατηγορίες έχουν περισσότερο περιγραφικό , στατικό παρά κριτικό δυναμικό περιεχόμενο.

Δεν είναι λοιπόν καθόλου άστοχη η ένσταση , η οποία καταλογίζει στον Agamben , ένα εγκλωβισμό σε παραδοσιακές λατινοκαθολικές συντεταγμένες , οι οποίες υποβαθμίζουν σχεδόν εξαφανίζουν την Ελληνική περίπτωση (ενδιαφέρουσα αντίρρηση στο υστερόγραφο εδώ).Ταυτόχρονα η ίδια η έννοια της Λατινικής Αυτοκρατορίας, εξ' αντανακλάσεως προκαλεί την αναζήτηση ευρύτερων πολιτιστικών συσωματώσεων και κατάθεση ιδεών για αντίστοιχες Βαλκανικές κοινοπολιτείες (εδώ) ή για ρομαντικές Βυζαντινές ανασυντάξεις.Η έναρξη ενός διαλόγου που εδράζεται σε αφηρημένες ιστορικές οντότητες μπορεί εύκολα να πάρει ένα χαρακτήρα άγονης πολεμικής.

Ωστόσο αυτή η στατικότητα των εννοιών και ταξινομήσεων δεν είναι άσχετη με το έργο του Agamben.Με μια έννοια η γεωπολιτική διαπραγμάτευση αποτελεί το έσχατο όριο μιας λογικής που ευρίσκεται ήδη στο Homo Sacer  (ελεύθερο ηλεκτρονικό αντίγραφο εδώ).Στο έργο αυτό γίνεται μια ειδική κριτική για την θεώρηση της έννοιας της κυριαρχίας μέσω του δίπολου :"συντεταγμένη" -"συντακτική - συνταγματοποιούσα " εξουσία  ( constituted -constituting power).Σε ένα εκτεταμένο κεφάλαιο του ΗS o Agamben καταλογίζει στους υποστηρικτές του δίπολου αυτού την μη κατανόηση του ρήγματος που ορίζει η κυριαρχία, μέσω της δυνατότητας του κυρίαρχου να ορίσει το εκείθεν αυτής. Σύμφωνα με τον GA, στην κυριαρχία τόσο η συνταγματική όσο και η συντακτική -συνταγματοποιούσα εξουσία σχεδόν τήκονται, δεν διαχωρίζονται. Αυτό γίνεται γιατί στην κυριαρχία το πρωτεύον είναι το όριο πέρα του οποίου εκείθεν θα τοποθετηθούν οι Homo Sacer, οι άνθρωποι εκτός νόμου. Με την απόρριψη όμως της έννοιας της συντακτικής εξουσίας, ουσιαστικά στο έργο του GA η κυριαρχία παραμένει ισχυρή , συμπαγής χωρίς να μπορούμε να εντοπίσουμε τις εσωτερικές ρήξεις και δυναμικές εντός της. Στην περιγραφή του Agamben δεν διαφαίνεται η έννοια ενός ιστορικού υποκειμένου , το οποίο συμμετέχει ως εσωτερικός πόλος ισχύος στην συνδιαμόρφωση της κυριαρχίας. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το ζήτημα αποτελεί σημαντικό σημείο διαφωνίας του GA με τον Negri , για τον οποίο το Σπινοζικό πλήθος αποκρυσταλλώνει την πολιτειακή του ισχύ , ολοκληρώνεται ως συντακτική δύναμη (C.Casarino ,A Negri "In praise of  the common") (ελεύθερο ηλεκτρονικό αντίγραφο εδώ)

Με μια τόσο συμπαγή έννοια της κυριαρχίας, με μοναδικό στόχο της κριτικής του, τα εξωτερικά όρια της προς τον Homo Sacer, είναι απόλυτα φυσικό ο GA να προσφεύγει στην γεωπολιτική των θρησκειών, χωρίς καν να υπαινίσσεται για τα ιστορικά υποκείμενα τα οποία δυνητικά θα μπορούσαν να διαμορφώσουν αυτήν την Λατινική Αυτοκρατορία. Τόσο στο κείμενο του, όσο και στο κείμενο αναφοράς του Kojeve, δια της αποσιώπησης τελικά το υποκείμενο ανασυγκρότησης της Λατινικής Αυτοκρατορίας είναι το εθνικό κράτος πατρίδα, εννοούμενη ως έλλογο ανθρωπομορφικό υποκείμενο το οποίο ορθολογικά σκεπτόμενο θα συμμαχήσει με τα συγγενικά πολιτιστικά , γεωγραφικά , οικονομικά έθνη κράτη.

Είναι ενδιαφέρον ότι ο GA , απολυτοποιεί τόσο ,το σχήμα που περιγράφει στον Homo Spacer , έτσι ώστε όταν πρόκειται να αντιμετωπίσει προβλήματα πολλαπλών κυριαρχιών, επιστρέφει στην τυπολογία των ιστορικών αυτοκρατοριών, κάνοντας ουσιαστικά μια σημαντική θεωρητική υπαναχώρηση, η οποία δεν οδηγεί πουθενά.

Η κατανόηση της αυτοκρατορικής κυριαρχίας χωρίς την εσωτερική δυναμική της συντακτικής εξουσίας, οδηγεί σε μια αφαίρεση με επικίνδυνα επίδικα. Εντός της εσωτερικής λογικής του κειμένου του GA υπάρχουν κεφαλαιώδη ιστορικά κενά: η απουσία της ορθόδοξης πραγματικότητας, οι διαδικασίες ενίσχυσης ενός φιλελεύθερου ισλάμ.κλπ.Η Λατινική Αυτοκρατορία χωρίς την συντακτικής της εξουσία, δεν είναι παρά μια παραλλαγή των κόσμων του Huntington, μια γεωστρατηγική οντότητα σχεδιασμένη εκ τω άνω , και τελικά πραγματοποιούμενη εκ των άνω, ικανή να γεμίσει εγχειρίδια ακαδημαϊκού ενδιαφέροντος αλλά χωρίς πραγματική αξία.

 

 

Συγχαρητήρια στους αισιόδοξους - Γιγαντιαίο λατινικό ερώτημα

Με ένα τεράστιο λατινικό ερωτηματικό τα " συγχαρητήρια" αυτουπονομεύουν τη βεβαιότητα τους. Το ερωτηματικό δεσπόζει στην αφίσα της ταινίας ταυτόχρονα επαναλαμβάνονται συνεχώς ως το κύριο μοτίβο της αφισέτας που επικολλά η πρωταγωνίστρια Ηλέκτρα σε όλα τα Εξάρχεια. Το γιγαντιαίο ερωτηματικό αίρει άλλοτε τα συγχαρητήρια άλλοτε την αισιοδοξία.

Η ταινία της Κ.Βούλγαρη έχει μια ενδιαφέρουσα στάση : Γίνεται από την οπτική κάποιου που συναισθάνεται , συμπάσχει και τελικά αγαπά τον ΑΑ χώρο αλλά ταυτόχρονα έχει τη διαύγεια να παρατηρήσει τις περιρρέουσες συμβάσεις που τον συγκροτούν. Είμαι πολύ περίεργος για την εισπρακτική επιτυχία της ταινίας. Αμφιβάλω αν ο υπαρκτός ΑΑ χώρος μπορεί να αντέξει το γυναικείο ενδοσκοπικό βάθος  ως  κύριο θέμα , ενώ η  έντιμη εξωτερική περιγραφή του κοινωνικού χώρου αποτελεί το περιβάλλον της. Επομένως  η υπαρξιακή αναζήτηση της Ηλέκτρας  γίνεται σε ένα τόσο ειδικό περιβάλλον ώστε κινδυνεύει να χάσει την καθολικότητα της.  Με τέτοιους περιορισμούς η ταινία ρέπει  προς μια  αυταναφορικότητα .Ως τέτοια είναι διαυγής και έντιμη. Ως τέτοια ,είθε να γίνει επιτυχία.

Τα "συγχαρητήρια" είναι τελικά "εξωτερική"  ταινία των Εξαρχείων. Είναι η πιο συμπονετική ματιά κάποιου που έχει την ψυχραιμία και την οξύνοια να τα παρατηρήσει με αγάπη. Δεν είναι "εσωτερική" , δεν είναι η κραυγή του  "χώρου" .Δεν είναι μια ταινία από τα Εξάρχεια αλλά για τα Εξάρχεια. Εμπεριέχει μια σαφή απόσταση απαραίτητη για να μπορεί να είναι τόσο ακριβής. Αυτή η ανατομική ακρίβεια μπορεί να περιγράψει , τις φιγούρες και τα μοτίβα των συμβάσεων: γονεϊκές ανεκτικότητές που οδηγούν σε διάχυση και ανασφάλεια, κλασσικές περσόνες της αριστερής "αποψιολογίας" εκ του ασφαλούς, η απόλυτη ναρκισσιστική αυτοκαταστροφή του " ενόπλου" κλπ.

Το γιγαντιαίο λατινικό ερωτηματικό , τελικά δεν είναι ασήμαντο. Ίσως είναι ο τίτλος της ταινίας και τα συγχαρητήρια ο υπότιτλος. Η δε αισιοδοξία σωρεύεται ως ξέσπασμα στο πάρτι του τέλους περίπου ως καθήκον:  Ένα καθήκον για όλους εντός ή εκτός Εξαρχείων.